[uit het programmaboekje over Ceuleers' Western Wind mass)]
Reconstructie van de (niet overgeleverde) melodie van het lied “Western
Wind”. Deze melodie fungeert als cantus firmus en wordt gebruikt onder de
klassieke woorden van het ordinarium van de mis.
De tekst van het oorspronkelijke lied is seculier en waarschijnlijk veel
ouder dan de melodie.
Westron wynde, when wilt thou blow, The small raine down can raine.
Cryst, if my love were in my armes And I in my bedde again ! |
Westenwind, wanneer waait gij weer
dat zachte regeldruppels vallen neer.
God, dat mijn lief in mijn armen lag
en ik weer in mijn bed ! |
programma
teksten van het ordinarium van de mis (sarum-ritus = zonder 'kyrie') & het
Magnificat
Gloria in excelsis Deo.
Et in terra pax hominibus bonae voluntatis. Laudamus te. Benedicimus
te. Adoramus te. Glorificamus te. Gratias agimus tibi propter
magnam gloriam tuam. Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater
omnipotens. Domine Fili unigenite, Iesu Christe. Domine Deus,
Agnus Dei, Filius Patris. Qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram. Qui sedes ad
dexteram Patris, miserere nobis. Quoniam tu solus Sanctus. Tu solus
Dominus. Tu solus Altissimus, Iesu Christe. Cum Sancto Spiritu, in
gloria Dei Patris.
Amen.
|
Eer aan God in den hoge. En vrede op aarde aan de mensen die Hij lief
heeft. Wij loven U. Wij prijzen U. Wij aanbidden U. Wij verheerlijken
U. Wij zeggen U dank voor Uw grote heerlijkheid. Heer God, hemelse
Koning, God almachtige Vader. Heer eniggeboren Zoon, Jezus Christus.
Heer God, Lam Gods, Zoon des Vaders. Gij Die wegneemt de zonden der
wereld, ontferm U onzer; die wegneemt de zonden der wereld, verhoor ons
gebed. Gij Die zit aan der rechterhand des Vaders, ontferm U onzer.
Want Gij alleen zijt de Heilige. Gij alleen de Heer. Gij alleen de
Allerhoogste, Jezus Christus. Met de Heilige Geest, in de
heerlijkheid van God de Vaders. Amen.
|
Credo in unum Deum.
Patrem omnipotentem,
factorem caeli et terrae,
visibilium omnium et invisibilium. Et in unum Dominum Jesum
Christum, Filium Dei unigenitum, Et ex Patre natum ante
omnia saecula. Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de
Deo vero. Genitum, non factum, consubstantialem Patri: per
quem omnia facta sunt. Qui propter nos homines et propter
nostram salutem descendit de caelis.
Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine: Et
homo factus est.
Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato: passus, et
sepultus est.
Et resurrexit tertia die, secundum scripturas. Et ascendit in
caelum: sedet ad dexteram Patris. Et iterum venturus est
cum gloria judicare vivos et mortuos: Cujus regni non erit
finis.
Et in Spiritum sanctum Dominum, et vivificantem: Qui ex
Patre, Filioque procedit. Qui cum Patre, et Filio simul
adoratur, et conglorificatur:
Qui locutus est per Prophetas. Et unam, sanctam, catholicam et
apostolicam Ecclesiam.
Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum. Et
expecto resurrectionem mortuorum Et vitam venturi saeculi.
Amen.
|
Ik geloof in één God,
de almachtige Vader, Schepper van hemel en aarde, van al wat
zichtbaar en onzichtbaar is.
En in één Heer, Jezus Christus, de eniggeboren Zoon van God, vóór
alle tijden geboren uit de Vader. God uit God, Licht uit Licht,
waarachtig God uit waarachtig God. Geboren, niet geschapen, één
in wezen met de Vader: door wie alles geschapen is. Die voor ons
mensen en omwille van ons heil uit de hemel is neergedaald. En
vlees heeft aangenomen door de heilige Geest uit de Maagd Maria:
en mens is geworden; die voor ons ook werd gekruisigd; onder
Pontius Pilatus heeft geleden en is begraven. Ook is hij volgens
de schriften verrezen op de derde dag; Hij is opgevaren ten
hemel; zit aan de rechterhand van de Vader en zal wederkomen in
heerlijkheid om levenden en doden te oordelen; Hij wiens rijk geen
einde zal hebben.
En in de heilige Geest, de Heer die levend maakt; die voortkomt
uit de Vader en de Zoon'; die met de Vader en de Zoon samen wordt
aanbeden en verheerlijkt; die gesproken heeft door de profeten.
En in de éne, heilige, katholieke en apostolische Kerk. Ik belijd
één doop tot vergeving van de zonden. En ik verwacht de
opstanding van de doden. En het toekomstig eeuwige leven.
Amen.
|
Sanctus,
Sanctus, Sanctus,
Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt coeli et terra gloria tua.
Osanna in excelsis.
Benedictus qui venit in nomine Domini.
Osanna in excelsis.
|
Heilig, heilig, heilig Heer God der heerscharen. Vol zijn
hemel en aarde van uw heerlijkheid Hosanna in den hoge.
Gezegend is hij die komt in de naam van de Heer Hosanna in den
hoge. |
Agnus Dei,
qui tollis peccata mundi,
miserere nobis (bis) Agnus Dei, qui tollis peccata mundi,
dona nobis pacem.
|
Lam Gods, dat de zonden der wereld wegdraagt, ontferm u over ons.
(bis) Lam Gods, dat de zonden der wereld wegdraagt, geef ons
vrede. |
Magnificat
anima mea Dominum
Et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo ;
Quia respexit humilitatem ancillae suae :
ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes.
Quia fecit mihi magna qui potens est : et sanctum nomen ejus.
Et misericordia ejus a progenie in progenies timentibus eum.
Fecit potentiam in brachio suo : dispersit superbos mente cordis
sui.
Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles
Esurientes implevit bonis : et divites dimisit inanes.
Suscepit Israel puerum suum, recordatus misericordiae suae.
Sicut locutus est ad patres nostros, Abraham et semini ejus in
saecula. |
Mijn ziel prijst en looft de Heer,
mijn hart juicht om God, mijn redder:
hij heeft oog gehad voor mij,
zijn minste dienares.
Alle geslachten zullen mij voortaan gelukzalig prijzen,
ja, grote dingen heeft de Machtige voor mij gedaan, heilig is zijn
naam.
Barmhartig is hij, van geslacht op geslacht,voor al wie hem vereert.
Hij toont zijn macht en de kracht van zijn armen drijft uiteen wie
zich verheven wanen,
heersers stoot hij van hun troon en wie gering is geeft hij aanzien.
Wie honger heeft overlaadt hij met gaven, maar rijken stuurt hij weg
met lege handen.
Hij trekt zich het lot aan van Israël, zijn dienaar, zoals hij aan
onze voorouders heeft beloofd: hij herinnert zich zijn
barmhartigheid
jegens Abraham en zijn nageslacht. |
Algemene achtergrond
Na de 100-jarige oorlog (einde 1453) begon voor het Britse eiland een
periode van splendid isolation, later nog versterkt door de breuk
tussen Henry VIII en de kerk van Rome (1534). Ook artistiek en
liturgisch had dit zijn gevolgen. Zo bleven de misteksten een eigen karakter
hebben (de zogeheten Sarum-ritus, waarin bijv het kyrie
ontbreekt) en ontwikkelden de Britten een eigen muzikale stijl, Willem
Ceuleers (1962°), die muzikale stijlen als talen beschouwt, voelde zich
uitgedaagd om zich ook eens uit te drukken in dit oud-Engelse idioom. Hij
opteerde voor een zetting van de mis, gebaseerd op de melodie van een
Middeleeuws amoureus liedeken “Western Wind” [Willem
Ceuleers: Western Wind Mass, opus 693 (2008)].
Hij was niet de eerste die deze melodie als cantus firmus gebruikte.
Drie
belangrijke Engelse componisten hebben die voor hem ook al eens gedaan.
Allen leefden zij in de woelige periode toen de kerk (en dus de kerkmuziek!)
zichzelf opnieuw probeerde uit te vinden en – soms van harte en soms tegen
wil en dank – werd hervormd. Zo zijn er “Western Wind masses” bekend
van John Taverner (c.1490 – 1545; werkte zowel onder patronage
van Kardinaal Wolsey als voor Thomas Cromwell), Christopher Tye (c. 1505 –
c. 1572; een Cambridge & Oxford “Doctor of Music”) en John Sheppard (c.1515
– 1558; verbonden aan Magdalen college).
De gezongen onderdelen van de Western Wind mass (het ordinarium)
worden afgewisseld met Engelse orgelstukken uit dezelfde tijd.
Thomas Preston (? -c.1563), is daarvoor de hoofdleverancier; hij was
kapelmeester van Magdalen College, Oxford (1543), organist in Trinity
College, Cambridge (1548-59), en tenslotte in St George's, Windsor
(1559-63). De orgelstukken zijn instrumentale zettingen van Mariale
offertoria: Diffusa est gratia (in labiis tuis: Propterea benedixit
te Deus in aeternum et in saeculum saeculi (psalm 45) en Felix namque
(es sacra Virgo Maria et omni laude dignissima, quia ex te ortus est sol
justitiae, Christus Deus noster), een van de meest getoonzette offertoria
(vandaar het nummer erachter: VIII). De zaligprijzing van de maagd Maria
omwille van de vrucht van haar schoot: Beata viscera (Mariae
Virginis, quae portaverunt aeterni Patris Filium) is van de hand van de
meest productieve componist aller tijden, Anonymus, en bestemd om tijdens de
communie ten gehore gebracht te worden.
Aan het einde van het concert neemt de grootste Tudor-componist het roer
over, Robert Fayrfax (1464-1521), Hij werd wel de Engelse
Josquin Desprez genoemd en was de favoriete componist van Henry VIII, o.a.
aanwezig op het beroemde Camp du drap d’Or (Field of the Cloth of
Gold), de ontmoeting te
Balinghem tussen
koning Frans I en Hendrik VIII (juni 1520), waar de Franse en Engelse Royal
Chapel tijdens de slotviering samen een mis ten gehore brachten.
Ooggetuigenverslagen (beter: oorgetuigen) raken niet uitgesproken over de
rijkdom die men daar te horen kreeg. Zijn Magnificat regale besluit
dit concert, het omvormend tot een muzikale vesper.
Het Antwerps Collegium Musicum (ACM) is opgericht in 2000 en
groepeert instrumentalisten en zangers die geïnteresseerd en gespecialiseerd
zijn in de beoefening van oude(re) muziek, m.n uit de periode van de
Renaissance en Barok, Niet een puristische opvatting omtrent een authentieke
uitvoering is hun uitgangspunt, maar het verlangen om samen ‘goede’ muziek
te maken en uit te voeren, liefst in een zo optimaal mogelijke context. De
figuur van Willem Ceuleers (veelzijdig muzikant:
www.ceuleers.eu) speelt in deze groep een belangrijke rol. Hij zet de
muzikale koers uit en bewaakt de kwaliteit. Het Antwerps Collegium
Musicum is gespecialiseerd in meditatieve concerten, of concerten-plus,
waarbij vaak ook iets van de oorspronkelijke (in dit geval
religieus-liturgische) setting wordt geëvoceerd. Ook muziek heeft baat bij
een passende context.
Medewerkers:
sopraan: Bieke Schiltz, Daniëlle Van de Vloet,
Frieda Vermeulen mezzo:
Vera Stessel, Alma Ooms, Gertie Lindemans
tenor: Hans Van den
Broeck, Steven Mariën, Hugo Martens
bariton: Luk Verlackt, Walter Bosmans,
Jürgen Hess bas:
Piet Van Steenbergen, Willem Ceuleers, Andoni Michelena
orgel & muzikale leiding: Willem Ceuleers
teksten: Dick Wursten
vrijdag 24 oktober 2008: 20u00, Antwerpen:
Saint Boniface Anglican Church, Grétrystraat 39 (http://boniface.be)
zaterdag 25 oktober 2008: 20u00, Gent:
Protestantse Kerk (Brabantdam)
www.protestantsekerk-gentcentrum.be |
|