|
Erik Borgman,
WAAR BLIJFT DE KERK ? Gedachten over opbouw in
tijden van afbraak.
Adveniat-Baarn/Halewijn-Antwerpen 2015. 158
blz. € 19,50. ISBN: 9789492093127
 In
zijn bekende meeslepende stijl zoekt Erik Borgman, professor
‘Publieke Theologie’ aan de Universiteit van Tilburg, een weg door
en uit het dal waarin de kerk zich vandaag bevindt. Zoals we van
deze dwarsdenker kunnen verwachten, neemt hij ook in dit boek ons
tegenvoets. Hij verklaart zijn liefde aan de kerk:
niet de ideële kerk, maar de tobbende kerk; niet de kerk
zoals die zich op TV op z’n best presenteert, maar zoals die in dorp
of stad X op een doorsnee zondagmorgen samenkomt; niet de kerk op de
top, maar die in het dal, waarin zij zich bevindt. Hij gooit zich
vol in de strijd tegen de beleidsmakers, rapportenschrijvers,
managers en andere betweters die op papier zetten hoe de kerk er
anno 2050 of zoiets moet uitzien. “Hoezo ? Zijn we er
nu dan niet ?”, verzucht
hij. Aan zulke initiatieven heb je evenveel als aan het antwoord van
de man aan wie jij de weg naar je bestemming vraagt en die zegt:
“Als ik u was, zou ik niet van
hier vertrekken”. Op
virtuoze wijze bespeelt Borgman dit register en scoort hier wat mij
betreft punt op punt. We leven
hier en nu en we moeten het doen met de kerk zoals die nu is, reëel. En het
heeft weinig zin om onze dromen voor werkelijkheid te nemen. Dat
maakt de nachtmerrie alleen maar erger als we ontwaken. Maar wat dan
wel ? In dit boek probeert Borgman zijn ‘gedachten over opbouw in
tijden van afbraak’ met de lezer te delen. Hiertoe geeft hij 6
aanzetten in evenveel hoofdstukken, resp. de impasse als een
uitdaging zien (h.1), de
plek van samenkomst, het gebouw koesteren (h.2), de chaos, het
‘zootje’ (kerkdefinitie ontleend aan paus Franciscus) als roeping
zien (h.3), de verbondenheid met God en elkaar in de eucharistie
beleven (h.4), geloven dat geliefd-zijn door God transformerende
kracht heeft (h.5) en de blik op de hele wijde wereld blijven
richten (h.6). Uit de aarde der zaak worden deze ‘gedachten’ niet
gepresenteerd als beleidsadviezen, incl. stappenplannen, maar of het
dan zoveel zinvoller is om een preekstijl te hanteren, zelfs met een
moraliserende ondertoon (‘Wij zouden ons eigenlijk veel meer moeten
bewust zijn van…’ etc.), is de vraag. Daar komt bij dat de auteur
een typisch moderne katholiek is, dat wil zeggen: hij bewondert op
bijna beate wijze de (niet meer zo) nieuwe paus Franciscus. Citaten
uit zijn werk en sappige quotes uit interviews larderen voortdurend
zijn betoog (alsof die transformerende kracht bezitten). Hetzelfde
doet hij met evangelieverhalen en apostolische geschriften. Elke
hoofdstuk krijgt zelfs een ‘bijbeltekst’ mee. Overtuigt hij ? Mij
niet. Ik bleef op mijn honger zitten. Met een verrassende invalshoek
meer of minder en een gloedvolle preek bouw je de kerk niet op in
tijden van afbraak. Daarvoor zijn m.i. de tijden te zeer veranderd
en is de crisis van de institutionele kerk dieper dan Borgman waar wil hebben. De aporie
bestempelen als een ‘list van de Geest’ en daarmee wat negatief
aanvoelt in iets positiefs veranderen is zeker een vondst, maar
verandert eigenlijk niets aan de zaak. Het is en blijft een sofisme.
Tenslotte nog twee opmerkingen: Het boek is geschreven met de
Nederlandse situatie voor ogen. De auteur beweert dat het ook op
Vlaanderen van toepassing is (ja, universeel eigenlijk). Dit getuigt
m.i. van een tekort aan inzicht in de realiteit. In Vlaanderen is de
context van de kerk als
instituut (en daarover gaat het toch op z’n minst óók) gans
anders dan in Nederland. In Vlaanderen heeft de overheid sinds
Napoleon de grondwettelijke verplichting alle bestaande kerkgebouwen
te onderhouden (incl. predikants-/pastoorsplaatsen) en wordt elk
nadenken over de toekomst van de kerk door deze stand van zaken
gehypothekeerd. Borgmans requisitoir tegen het sluiten van
kerkgebouwen klinkt dan misschien wel goed in een Nederlandse
context (dat kunnen de Nederlandse lezers beter beoordelen dan ik),
maar klinkt wrang in een Vlaamse context. Het boek leest verder net
zo vlot als het geschreven is en op de website van de uitgever,
www.adveniat.nl, kunt u de
auteur in filmpjes het boek per hoofdstuk zien samenvatten en vindt
u gespreksvragen om het gesprek hierover in uw gemeente of parochie
op gang te brengen.
DW
|
