De Bijbel in de Lage Landen |
|
|
|
Paul Gillaerts e.a. (red.), DE BIJBEL IN DE LAGE LANDEN. Elf
eeuwen van vertalen. |
De Bijbel in de Lage Landen |
|
|
|
Paul Gillaerts e.a. (red.), DE BIJBEL IN DE LAGE LANDEN. Elf
eeuwen van vertalen. |
Op
22 april jongstleden verzamelden historici, taal- en bijbelgeleerden
uit Nederland en België zich in de voormalige kapel van de
Grauwzusters in Antwerpen, nu ceremonieruimte van de Universiteit
Antwerpen (UA). Er heerste nervositeit, vooral omdat er in België
een treinstaking was en in Nederland een stiptheidsactie van de
wegpolitie. Uiteindelijk waren toch nog een 40-tal mensen aanwezig.
Er werd gefluisterd dat één medewerker per fiets vanaf Roosendaal
was gekomen om de happening toch niet te hoeven missen. Dat alles
dus omwille van de publicatie van een boek: De Bijbel in de Lage
Landen. En inderdaad dit is niet een boek van dertien in een dozijn.
Bijna 1000 pagina’s dik is het en het bestaat uit 5 delen,
onderverdeeld in maar liefst 37 hoofdstukken. De lijst van
medewerkers (25 personen) omvat ongeveer iedereen die zich op
wetenschappelijk gebied (historisch, literair, taalkundig,
boekdrukkundig etc.) met de Bijbel en haar vertaling in het
Nederlands heeft beziggehouden. De ondertitel zegt precies waarover
het gaat: Elf eeuwen van vertalen. De eindredactie was in handen van
prof. Paul Gillaerts (KU Leuven). Hij heeft zich voor dit boek laten
omringen door een kernredactie bestaande uit Henri Bloemen
(taalwetenschapper, UA en KUL), Youri Desplenter (middeleeuwse
letterkunde, UGent), Wim François (theologisch onderzoeker KUL) en
August den Hollander (VU-Amsterdam en UA). Het is duidelijk: Men is
niet over één nacht ijs gegaan om dit boek samen te stellen. De
leden van de kernredactie hebben elk een deel (periode) voor hun
rekening genomen. Het is gezien de aarde van deze uitgave
(encyclopedisch) ondoenlijk om dit boek hier ordentelijk te
presentere. Voor insiders zal veel bekend zijn (maar niemand
overziet 11 eeuwen), maar voor veel anderen zal in dit boek veel te
leren zijn, omdat wetenschappelijke correcties van gangbare verhalen
maar zeer langzaam doorsijpelen in secundaire popularisende boeken
of artikelen. Enkele highlights werden gepresenteerd op die middag.
Zo is meer dan ooit duidelijk dat West-Vlaanderen zich de bakermat
van de Nederlandse vertaling van de Bijbel mag noemen. Als men de
bekende Wachtendonkse Psalmen even buiten beschouwing laat, is men
daar ca. 1200 (volgens sommigen nog eerder) systematisch begonnen
met de vertaling van de evangeliën. Vandaaruit heeft zich de
vertaalinspanning via het klooster van Herne (nabij Brussel)
doorgezet naar het Oosten en dan pas naar het Noorden. Releverend
voor veel lezers zullen ook de beschouwingen zijn van Prof. Wim
François, die zich gespsecialiseerd heeft op de mythevorming
(narratieve constructies, noemt hij het) in de 16e eeuw rond het
‘vertalen van de Bijbel’ en het bijbehorende martelaarschap. Mythes
die hij in détail deconstrueert rondom de Liesvelt-bijbel (als u
wilt weten wat hij precies bedoelt: hoofdstuk 15 is eraan gewijd).
Vooral frappant is hoe die hebben ingewerkt op de confessionele
geschiedschrijving in de 19e eeuw. Niet minder interessant is dat
hier ook systematisch de geschiedenis van recentere (laat 19e
-eeuwse) maar al bijna weer vergeten vertalingen is beschreven. Zo
komt de Leidse vertaling (protestant) aan bod, alsook de
Professorenbijbel en de Canisiusvertaling (rooms-katholiek). Ze
worden historisch duidelijk gekaderd in het niet bepaald
spanningsloze kerkelijke landschap, waardoor deze vertalingen
eindelijk op hun mérites kunnen worden beoordeeld. Enfin, het is
ondoenlijk om dit boek verder te beschrijven. Wel duidelijk is dat
met het verschijnen van dit boek, er een nieuw standaardwerk op de
markt is verschenen, dat zowel de professional als de
geïnteresseerde leek zal interesseren.