PLATOONSE LIEFDE.
Het
Symposium en de Phaedrus
van Plato.
Charles Hupperts (vertaling en toelichting),
PLATOONSE LIEFDE. Het
Symposium en de
Phaedrus van
Plato.
Damon Budel 2016. € 32,90. ISBN: 9789460362231.
Twee van Plato’s belangrijkste dialogen hebben
het begrip ‘eros’ als thema, het
Symposium en de
Phaedrus. Ze geven
centrale aspecten van zijn denken weer. Natuurlijk zijn die teksten
al eindeloos becommentarieerd en geanalyseerd, en niet alleen door
filosofen. Aan die bibliotheek had de Nederlandse classicus en
filosoof Charles Hupperts in 2000 al een originele analyse van het
Symposium toegevoegd
(proefschrift, in 2003 gepubliceerd als ‘De macht van Eros’) ,
waarin hij had geprobeerd de realiteit van de Atheens
seksualiteitsbeleving op het spoor te komen om Plato’s tekst van
meer context te voorzien. Hij is van mening dat de canonieke status
van het Symposium ervoor
heeft gezorgd dat de beeldvorming over seks in Plato's Athene te
veel is bepaald door wat de sprekers in de dialoog erover zeggen.
Zoals u weet is het Symposium
literair geconcipieerd als een redevoeringenwedstrijd over het
‘Eros’. Hupperts onderzocht de klassiek Griekse homoseksualiteit
door afbeeldingen op vazen te
analyseren, waarop intieme en verleidingsscènes zijn uitgebeeld. Dat
de homoseksuele relatie (in het Grieks ‘pederastie’ een
samentrekking van ‘pais’ (knaap) en ‘erastes’ (minnaar) vooral zou
bestaan hebben in intieme relaties tussen een oudere man met een
jongen, waarin de pedagogie centraal zou staan en de seks maar
bijzaak zou wezen, is volgens Hupperts onderzoek niet de normale
praktijk geweest. Dit wordt in het
Symposium wel
gesuggereerd, maar dat zou dan eerder Plato’s kritiek op de
bestaande losbandigheid zijn geweest en zijn wensvoorsteling. Athene
was volgens Hupperts een pan-seksuele stad, waar alle vormen van
seks, al dan niet tegen betaling, welig tierden en waar de
mannelijke erotiek centraal stond. Er bestonden vele en duurzame
homoseksuele relaties, maar niet per se tussen oud en jong. Ook werd
zo’n relatie vaak gecombineerd met de sociaal wenselijke
samenlevingsvorm van het heteroseksuele huwelijk. Hupperts wil deze
wetenschappelijk onderbouwde maar niet onomstreden stelling uit zijn
proefschrift middels deze publicatie ook bij het bredere publiek
bekend maken.
Het boek bevat een inleiding op Plato en
Socrates en de plaats die beide vertaalde dialogen innemen in zijn
oeuvre, gevolgd door het hoofdstuk over homoseksualiteit in Athene.
Daarna volgen nog enkele hoofdstukken over de retorica (van belang
vooral voor de Phaedrus)
en de sofisten. Daarna volgt de vertaling van het
Symposium (p. 49-118,
toelichtende noten: p. 199-244) en de
Phaedrus (p. 119-198, toelichtende noten: p. 245-284). De noten zijn
uitgebreid en geven zowel tekstuele als filosofische informatie.
Beide dialogen worden in hoofdstukken geknipt en van ‘kopjes’
voorzien. Een selectieve bibliografie en twee indexen (Nederlandse
en Griekse woorden) besluiten het boek. De vertaling van het
Symposium is volgens het
Woord vooraf een ‘verbeterde’ versie van de uitgave uit 2003. De
Oxford-editie van I. Burnet is als brontekst gebruikt, de gekende
bladzijverwijzingen zijn in de kantlijn opgenomen. De vertaling is
zonder meer correct, in seksuele terminologie niet versluierend,
maar blijft qua ritme een beetje stroef. Tenslotte: het boek is mooi
ingebonden (harde kaft) en twee leeslinten vergemakkelijken het
lezen.
Dick Wursten