Hoe is dat zo kunnen groeien? 
Benzine: “Dat heeft te maken met de geschiedenis van het Midden-Oosten, met het kolonialisme, met de manipulatie van de islam door de Moslimbroeders, met de wahabisatie,... Pas als we al die elementen in rekening brengen, zullen we begrijpen waarom het jihadisme niet zomaar zal weggaan. IS is dus geen louter religieus gegeven, maar komt ook voort uit de geopolitiek van de laatste zestig jaar en de politieke islam.”

Wat te doen? U probeert de islam juist in een humanistisch perspectief te brengen. Kwetst die evolutie u? 
Benzine: “We moeten vooreerst aanvaarden dat als Belgen jihadi’s worden dit ook een mislukking is van de Belgische maatschappij. Waarom trekken jongeren die hier zijn opgegroeid naar Syrië, vol ressentiment tegenover de Belgische maatschappij? Waarom slagen ze er niet in om hun eigen leven te redden, terwijl ze dat van anderen willen redden? Dat is een cruciale vraag.”

“Daarnaast heeft de islam nood aan geschiedschrijving. Als moslims zeggen: de Koran zegt dit, dan zeg ik: de Koran zegt helemaal niets! De Koran heeft in zijn 1.500-jarige geschiedenis heel veel interpretaties gekend. En wie beweert terug te grijpen naar de Koran uit de tijd van de profeet zit in een idealistische visie van een islam die nooit bestaan heeft. De zogenaamde islam van de profeet gaat terug op secundaire teksten die pas 150 jaar na Mohammed zijn opgesteld. We zijn op dat moment in een andere tijd, en in een andere maatschappij.”

Dat is wat u in uw boek goed uitlegt, maar helpt dat om de jongeren een beter inzicht te geven? Uiteindelijk kijken ze naar YouTube en gaan ze de radicale weg op. 
Benzine: “Mijn boekje is erg in trek bij ouders die met hun kinderen het debat hierover aangaan. Maar u heeft gelijk. Vandaag zijn er niet langer vijf zuilen in de islam maar drie: de Koran, de soenna en het internet. Wie het niet meer weet, gaat bij ‘Sjeik Google’ ten rade. Dat is wat de jongeren doen. Ze staan buiten de samenleving, hebben gebroken met hun religieuze traditie. We moeten de jongeren een historische lezing van de islam meegeven, liefst via het onderwijs.”

Is daar ook geen taak weggelegd voor de imams? 
Benzine: “Ze zijn daar niet toe opgeleid. De radicalisering gaat vandaag via het internet, en ontsnapt aan elke controle. Bij de sjiieten is er nog een beetje hiërarchie, maar bij de soennieten is het een grote anarchie. Iedereen beweert er de Koran op de juiste manier te lezen, zonder zelfs te verifiëren of de vertalingen correct zijn.”
“Veel woorden in de Koran zijn sowieso al theologisch overladen. Vandaar het belang om terug te grijpen naar die oorspronkelijke teksten en ze opnieuw in hun geografische en historische context te plaatsen. En dan om te begrijpen hoe de Koran verder geëvolueerd is, in interactie met de samenleving.”

U zegt: de Koran is een tijdsdocument. Maar voor veel moslims is de Koran een heilig boek waar niet aan te tornen valt. 
Benzine: “Je kan gelovig zijn, en toch weten dat de Koran een historisch document is. Veel christenen hebben daar toch ook geen probleem mee?”

Christenen weten al langer dat de Bijbel niet al te letterlijk moet worden genomen... 
Benzine: “Was dat honderd jaar geleden ook zo? En wat met protestanten? Neen, we zien in de hele wereld een terugval van het historisch besef en een emotioneel teruggrijpen naar religieuze teksten.”

Toch lijkt het erop dat de kritisch-wetenschappelijke aanpak bij moslims minder aanwezig is. Volgens sommigen komt dat omdat de Islam geen periode van Verlichting heeft gekend... 
Benzine: “De islam heeft zijn verlichting van de zevende tot de dertiende eeuw gekend. Daarna is het ermee achteruitgegaan. Dat is het principe van een beschaving. Die bloeit en gaat nadien tenonder.”

De historische deconstructie van de Koran waarvoor u pleit, is niet eenvoudig. Kan je van jongeren die kritische instelling verwachten? 
Benzine: “Ja, ik denk van wel. Je kan al beginnen te vragen of ze op dezelfde manier geloven als hun ouders. Ze zullen meteen zien dat ze op een andere manier hun geloof beleven. Ik ga met de jongeren niet zozeer op zoek naar antwoorden, maar wil onzekerheden introduceren. Vragen laten oproepen. Waarom staat in de Koran zo vaak dat je gehoorzaam moet zijn aan God. Is dat louter een principe van autoriteit? Of is dat omdat de toenmalige samenleving gehoorzaamheid aan God belangrijk vond. Het geloof had toen een utilitair en pragmatisch doel. Daarom staat de gehoorzaamheid zo vaak in de Koran.”

U wil een moderne islam introduceren... 
Benzine: “Neen, het gaat me alleen om de geschiedenis, de context...” “De waarheid is geen object. Je kan er geen ‘ding’ van maken. De waarheid is een horizon. Maar dat is voor ons moeilijk te vatten omdat we doordrongen zijn van wetenschappelijkheid. Het sciëntisme gaat nochtans voorbij aan bijvoorbeeld de esthetische ervaring van het lezen van de Koran. De poëtische en de wetenschappelijke waarheid moeten naast elkaar kunnen bestaan.”

Kan men gelovig zijn en wetenschapper? 
Benzine: “Ja natuurlijk.”

Neem nu het leven na de dood. Voor veel gelovigen is dat belangrijk, maar voor een wetenschapper zijn dat baarlijke nonsens. 
Benzine: “Een veel belangrijkere vraag is: is er leven voor de dood? Wat er na de dood gebeurt, daarover moet je je als gelovige geen zorgen maken. Dat is de zorg van God. En als we het ons proberen voor te stellen, is dat toch alleen maar een door de menselijke geest beperkte verbeelding.”