LAMBERT DE SAYVE (1548/9-1612)
Portret en lofdichten uit
SACRAE SYMPHONIAE (1612)

In zijn motettenboek Sacrae Symphoniae uit 1612 (114 motetten, sommige meerdelig; die zijn doorgenummerd wat het totaal in het boek op 144 brengt], staat een portret van Lambert de Sayve (1548/9-1614). Deze 'laatste der Vlaamse polyfonisten' was geboortig van Luik  en kapelmeester van leden van de Oostenrijkse tak. Op het moment van publicatie is hij in dienst van Aartshertog Matthias, die in juni 1612 te Frankfurt aM tot keizer van het ‘Heilige Romeinse (roomse) Rijk' is gekroond. De bundel is natuurlijk opgedragen aan deze vorst, in wiens dienst de Luikenaar al ruim 30 jaar was. [Als 13 jarig is hij in de hofkapel opgenomen, heeft een poosje gewerkt bij aartshertog Karl, de abdij van Melk, en dan vanaf 1582/3 in dienst van Matthias, 3de zoon van keizer Maximiliaan II]. Het is een luxueuze uitgave (roodleer, gouden opdruk).

Gezien het voorwoord is het Lambert’s kronings-kadootje voor zijn vorst en bevat het een keur uit z'n werk. Opvallend is dat hij er zelf met een statig portret in staat (trouwens: ook het motet voor zijn eigen bruiloft (2de huwelijk) staat erin), wat doet vermoeden dat het naast tot 'Gods en des keizers glorie' ook een vorm van zelf-promotie was.

De gedichten rondom het portret liegen er ook niet om. Lambert is - in de ogen van de schrijver- een groot componist. Zie onder de afbeelding voor de tekst van deze gedichten / met vertaling. Of moeten we het anders zien, nuchterder: Omdat hij de hofcomponist is van de grote keizer moet hij ook wel een groot componist zijn. Een kwestie van perspectief. De auteur van deze paratext is Conrad George de Loncin (een gestudeerd man die hofleraar en 'musicus' was in dienst van de keizer - zie de afkortingen achter z’n naam: MA & MPh en Musicus). Als tenor van de hofkapel figureerd zijn naam op de diverse inventarislijsten, o.a. van de samenstelling van de hofkapel in 1612: kroning van Matthias te Frankfurt. Net als Lambert was hij afkomstig uit de regio Luik. Dat verklaart misschien ook dat de ‘Belgae’ apart figureren in de tweede strofe. Noteworthy: Lambert de Sayve staat nìet op de genoemde lijst van personeel dat naar Frankfurt afgereisd is. Dat valt temeer op, omdat echt iedereen erop staat die er was, tot de laatste stalknecht toe. Hij was er dus niet lijfelijk bij, zullen we moeten concluderen. Maar: geestelijk wel want zijn musici en muziek speelden een hoofdrol. Was hij ziek? Enfin, deze publicatie is zijn 'Wiedergutmachung', compensatie. De toon van het voorwoord suggereert dit ook min of meer, hoewel je de 'familiaire' toon ook met een korreltje zout moet nemen. Dat was ook een 'stijlfiguur'.

Portret

Lambert, 63 jaar, poseert zelfbewust in ‘hofkostuum’, met ereketen, omringd door een lauwerkrans en musicerende engelen. Zijn wij hier getuige van de geboorte van het kunstenaars-ego, de componist als ‘auctor’? Onder de afbeelding de transcriptie van de teksten met vertaling.

Latijnse teksten met vertaling

AD AUTHOREM
Musica LAMBERTI, quid toto spargitur orbe ?
Unas non patitur gloria tanta manus.

Tot de auteur (maker)
Muziek van Lambert, waarom ben je over de hele wereld verspreid?
Een zodanige roemrijke (muziek) verdraagt het niet dat het tot enkele handen beperkt blijft.

Aetatis suae. 63

Op 63 jarige leeftijd

Afbeelding: portret in hofkostuum, met ketting, blad papier opgerold in de hand, inktpot op de voorgrond. Omrankt met laurier (lauwerkrans). Daarbuiten vier musicerende engelen.

1612

ALIUD (nog eentje)

Ede tui tandem pignus LAMBERTE laboris,
et gratum solido pectore profer opus.
Cui nec in eois dabitur par visere terris,
nec ubi luctantes Luna coarctat equos.
Ante fores stantem renuis admittere laurum?
Perge; vehet secum proemia magna labor.

Non nobis solum, Patriae sed nascimur omnes,
ut Plato prudenti pectore magnus ait.
Aeternum tua scripta canent Germania, et ipsi
Belgae, nam nequeunt haec monumenta mori.
Post te victuri, per te quoque vivere Cantus
incipiant, cineri gloria sera venit.

Conrad George de Loncin (Artium & Philsophiae Magister Sacrae Caesaris Majestatis Musicus)

Geef eindelijk het resultaat van uw arbeid in druk, Lambert,
publiceer het werk dat voortspruit uit een solide geest.
Zijnsgelijke is er niet in landen van Eos (Oost)
noch waar de maan de paarden in toom probeert te houden (West)
De lauwerkrans staat voor de deur: Weiger je die binnen te laten?
Vooruit ! Dit werk zal ‘grote onderscheiding’ met zich meebrengen.

Niet voor ons zelf alleen, maar voor het vaderland worden we allen geboren,
zoals de grote Plato met z’n wijze geest ooit zei.
Duitsland, en de Belgen zelf, zullen uw teksten eeuwig zingen,
want deze monumenten kunnen niet sterven.
Laat de liederen die jou zullen overleven ook door jou beginnen te leven,
Roem komt te laat als je al tot asse bent vergaan.

Martialis epigram I, 25 (Faustinus)

Opmerking: dit tweede lofdicht is een variatieop een epigram van Martialis (Liber I, xxv)

ede tuos tandem populo, Faustine, libellos
et cultum docto pectore profer opus,
quod nec Cecropiae damnent Pandionis arces
nec sileant nostri praetereantque senes.
ante fores stantem dubitas admittere Famam
teque piget curae praemia ferre tuae?
post te victurae per te quoque vivere chartae
incipiant: cineri gloria sera venit.

Publiceer eindelijk je boeken voor het volk, Faustinus,
en breng het werk naar buiten dat aan je geleerde geest is ontsproten
dat noch de Cecropische citadellen van Pandion zouden veroordelen,
noch onze oude mannen in stilte laten passeren.
Twijfel je om Fama binnen te laten die voor de deur staat,
– hij zal de beloning voor je inspanningen meebrengen ?
Laat de bladzijden die na jou zullen voortleven ook door jou beginnen te leven:
Roem komt te laat als je al tot asse bent vergaan.

 

EXTRA: Het motet Quem nova pompa virum... designat (nr. 118) gecomponeerd voor de intocht van Matthias in Wenen (voor de kroning: 12-14 juni 1612) vindt u hier (tekst met vertaling en context)