De zaaier en zijn zaad... (lukas 8:5-14 - Jesaja 55:10-11) Het leven kan soms zo vergeefs, zo zinloos lijken/aanvoelen. Inclusief dat hele project van God ermee: de mooie schepping – zo goed.. in principe. Maar die de mensen – geschapen naar zijn beeld en gelijkenis – zeer goed.. in principe. Maar die maar niet snappen wat deze God in zijn creativiteit van hen verwachtte, verwacht. En die in z’n oneindig mededogen daarom maar z’n hart op tafel heeft gelegd, zelf in ons midden kwam, om te laten zien (woord en daad – voorgedaan) wat het is ‘met mensen mens te zijn’: In Christus, onze Heer. Incarnatie. Zo heeft hij het ‘zaad gezaaid’, met z’n brede gebaren, royaal. “en zie, daar is een zaaier die is uitgegaan om te zaaien”… En het zaad viel op de grond Maar zal het ontkiemen, zal het groeien, bloeien, knoppen zetten, vruchtdragen? Het ‘zaad der Goedheid Gods’ is gezaaid, maar komt er wel een oogst. Ja, dat ligt er maar aan, waar dat zaad terechtkomt, zo zegt de gelijkenis. En voor je het weet volg je de uitleg van de gelijkenis (gemeentetheologie) en zit je de toehoorders in categorieën in te delen. Fout. Of in elk geval veel te passief en ongelovig. Vroeger (bijv. in de tijd van Bach) las men naast deze tekst ook de profetie van Jesaja (55,10-11) over hoe 'Gods woord NOOIT ledig zal wederkeren'. Het zal ALTIJD vrucht dragen. Dus ook als het op de rots/weg/tussen doornen valt. En goede predikers zullen ook toen al niet onbewogen onbeweeglijke 'standen van zaken' hebben beschreven , maar uitgelegd hebben dat wij allen HOORDERS zijn van het woord, maar dat het pas uit onze reactie op dat woord, uit ons antwoord, zal blijken of het in 'goede grond' is gevallen. Prachtige beeldspraak trouwens van Jesaja. Je ziet het voor u… Regen, Sneeuw in Israel… Hoe de aarde er naar water snakken kan ('mijn ziel dorst naar u, als een uitgedroogd land...'). Hoe dan dat water neervalt, vroege regen, spade regen, de aarde doordrenkt… en hoe .. even later: de plantjes opschieten. De woestijn bloeit als een roos... na één dag. En hat zaad ontkiemt, zegt de profeet, en men eet brood... Zo is Gods WOORD. Het dringt door in het bestaan… het zorgt dat het daarin sluimerende levenskracht, kan ontspruiten. het verkwikt de ziel. En – wees er zeker van: het zal niet ledig wederkeren. Het beeld van Jesaja is niet precies hetzelfde als van de zaaier, de vergelijking loopt ook anders (Jesaja: de cyclus van het water, dat z'n werk doet op aarde; Lukas: het zaad in de aarde), maar toch raken, versterken beide parabels elkaar. Wat een troostrijke spreuk, schrijft Luther bij Jesaja 55: Als we dat nu eens allemaal zouden geloven aangaande Gods Woord, en er ook naar handelen... hoe anders zou de wereld eruit zien, en hoe veel beter zou het gesteld zijn met ons ‘gemoed’. Als je de gelijkenis dan niet op de 'onderscheidelijke hoorgroepen prediking' leest, hoe dan wel? Ik zou zeggen. neem de zin waarmee Jezus eindigt: Wie oren heeft om te horen, die hore.... als sleutelzin om de hele gelijkenis te horen. Het zaad valt... in het hart (centrum van besluit/handeling). Soms is dat hart als platgestampte aarde, is er geen kans op indringing van iets nieuws. Het schampt af... een vogel vliegt langs en pikt het op. (Satan zou Luther zeggen, gods jaloerse, afgunstige tegenstrever). en wij gaan weer gewoon verder op platgetreden paden. Of we worden enthousiast, maar oppervlakkig... zonder wortelschieten, doordringing in de grondlagen, de onderstroom van ons bestaan, zal het niet lang duren. Of er is geen ruimte, zoveel andere zaden hebben al wortelgeschoten in ons leven... Geen schijn van kans.. En combineer die 'antropologisch Umschau' met de slotzin na de uitleg: "Dat in goede aarde, dat zijn zij, die met een goed en vroom hart het woord gehoord hebbende, dat vasthouden en vrucht dragen in volharding. Horen, ja daar begint het mee, maar daarna moet je het ook nog 'vasthouden', (om in het beeldveld te blijven: eerst vatten, be-grijpen, snappen waarover het eigenlijk gaat, waartoe het eigenlijk dringt) en als dat dan gebeurt: laat het dan doorwerken in je leven (geen aparte daden, maar doordringend als het water in de grond, ze bevochtigend), dan kan het ontkiemen, gaan groeien (organisch) en vruchtdragen. Maar dat gaat niet van vandaag op morgen, dat is een zaak van volharding... letterlijk staat er in Grieks: hupomenè (van menein = blijven en hupo = onder). vruchtdragen door eronder te blijven, t.t.z.: onder het Woord. En dat zou ik dan liefst met Jesaja verbinden: in de regen... die de aarde voedt. Luister naar J.S. Bach's toonzetting van de tekst uit Jesaja: 1. de sinfonia (dan hoort u hoe diep het Woord doordringt, zelfs voordat het is uitgesproken - versie Weimar ca. 1715) 2. Het reciet waarin de tekst wordt gedeclameerd. Dick Wursten | 21 januari 2024 (bachcantatedienst Norbertuskerk, Antwerpen)