The Matrix

click here for mobile friendly

THE MATRIX, een Messiaanse parabel ?

1. inleiding

2. gesprek vol dubbele bodems: (Neo - Choi & DuJour): Het begin onthult het beginsel  

     [idem in Revolutions: Sati en Neo at Mobil-ave gevogld door een korte bespreking van Revolutions]

3. synopsis evangelie-Jezus-Messias (Christus) vs. The matrix-Anderson-Neo (One)

4. Enkele visuele en auditieve grapjes van de WachowskiBros, waarin zij tonen kennis te hebben van  de (post-)moderne Franse filosofie, religies en religiositeit in het algemeen, met als klap op de vuurpijl: drie verborgen verwijzingen naar de bijbel in opschriften en nummerplaten (Markus 3, Daniel 2,  Jesaja 54)

1. INLEIDING

vanuit het web-archief: inhoudsbeschrijving (full synopsis) : Mark Saunders (facing the challenge)

Bryan Takle's essays over Reloaded en Revolutions (met grote kennis van zaken en gevoel voor ‘symbolen’): blogs.wylfing.net/coronas/the-matrix-reloaded-explained/.

The Matrix (part 1) is een Messiah-movie, daar is iedereen het wel over eens. Maar hoe ver dat gaat en hoe serieus dat genomen moet worden, daarover wordt hevig getwist (niet het minst op het internet). Dat is op zich al een bewijs dat het tamelijk serieus is, want dit lijkt mij een moderne variant van een ziekte die vroeger alleen onder godgeleerden heerste: de beruchte rabies theologorum. Zelf ook van deze kwaal gebeten, wil ik aan de discussie graag een bijdrage leveren. Ik pretendeer overigens helemaal niet dat ik alles zelf verzonnen of gezien heb. In een interview na de release van de Matrix (volgens believers niet toevallig in de week na Pasen 1999) met de broers Wachowski (de bedenkers, schrijvers, scenaristen en makers van de films) werd hen gevraagd: Are all the religious symbolism and doctrine throughout this movie intentional, or not? antwoord: Most of it is intentional. De Matrix is dus méér dan enkel een superieure oosterse vechtfilm (genre KungFu) of een film waarin de grenzen van de filmtechniek definitief worden verlegd (hyper-realistische computerbewerkte actiescènes). Tenslotte is het ook nog eens gewoon een vreselijk mooie film, met prachtige beelden (z.b.)

The Matrix is een post-moderne film, d.w.z. dat er geen betekenis in wordt vastgelegd en het aantal 'citaten' (uit films, boeken, strips) eindeloos is. Ook de verwijzingen naar religies, filosofieën en psychologieën bijven consequent meerduidig. Zo roept het een wereld op, die 'ergens wel en ergens niet' onze wereld is. Er wordt je een spiegel voorgehouden, maar het beeld dat jìj in de spiegel ziet, blijft bepaald door jouw mental frame, jouw referentiekader.... Er is geen 'hors texte'. De film blijft vragen oproepen en gaat er steeds meer oproepen als je begint met antwoorden. Heerlijk toch !

Om iets van deze dieptedimensie in kaart te brengen

- beperk ik mij tot de transcriptie van het allesonthullende en toch niets verradende gesprek tussen Neo en een groepje vrienden die van hem een paar clandestiene computerprogrammaatjes komen kopen en hem vervolgens uitnodigen om mee te gaan naar een party.

- geef ik een synopsis van The Matrix met het meest bekende messiasverhaal: dat van de christelijke evangeliën.
- en som ik tenslotte nog een aantal meer of minder verborgen visuele en auditieve grapjes op die bewijzen dat de WachowskiBros kennis hebben van  de (post-)moderne franse filosofie, de religiositeit in het algemeen (oosters, westers, noem maar op) en ook een heel bewust gebruik maken van bijbelteksten.

Let wel: Filmmakers zijn ten opzichte van hun film almachtig (they are ‘god’). De WachowskiBros hebben daar tot in het détail gebruik van gemaakt toen zij de Matrix in beeld brachten. Zij gaven de namen aan de hoofdpersonages, verzonnen elk woord dat die mochten zeggen, bepaalden elk getal dat in beeld komt etc…. If something is in the movie, I will assume they meant it to be there and are not just being gratuitous. (Bryan Takle)

2. HET OPENINGSGESPREK : het begin onthult het beginsel.

Neo ontwaakt en ziet op het beeldscherm de opdracht om te ontwaken (Wake up, Neo). Na deze eerste verdubbeling van de werkelijkheid, krijgt hij van het beeldscherm de opdracht om the white rabbit (Alice in Wonderland, weet u nog?) te volgen. Knock, knock zegt de computer. Daarna wordt er geklopt (tweede verdubbeling). Voor de deur van Neo’s appartement (no. 101, hij is immer the One) staan zijn vrienden Choi and DeJour (Zou dit misschien het moment van de keuze, de keuze van de dag, zijn voor de twijfelende Neo alias Thomas Anderson ?). Dan onwikkelt zich het volgende gesprek. Aangezien de dubbele bodems niet van de lucht zijn, waag ik gerust de stelling dat in deze dialoog de hele film op een verborgen wijze wordt aangekondigd. De gecursiveerde fragmenten moeten mijn stelling bewijzen

Neo: Who is it?

Choi: It’s Choi.

Neo: Yeah. Yeah. You’re two hours late.

Choi: I know, it’s her fault.

Neo: Got the money?

Choi: Two grand.

Neo: Hold on.

Choi: Hallelujah. You’re my savior, man. My own personal Jesus Christ.

Neo: You get caught using that...

Choi: Yeah, I know. This never happened. You don’t exist.

Neo: Right.

Choi: Something wrong, man? You look a little whiter than usual.

Neo: My computer, it... You ever have that feeling where you’re not sure if you’re awake or still dreaming?

Choi: Mm, all the time. It’s called Mescaline. It’s the only way to fly. Hey, it just sounds to me like you need to unplug, man. You know, get some R and R*. What do you think, DuJour? Shall we take him with us?

DuJour: Definitely.

Neo: I can’t, I have work tomorrow.

DuJour: Come on, It’ll be fun. I promise.

Neo: Yeah, sure, I’ll go.

         * R and R; volgens sommigen een vooruitverwijzing naar Reloaded and Revolutions...

Persoonlijk vind ik dit een briljante manier om alles te verklappen en toch niets te verraden. Pas als je de film voor de tweede keer bekijkt zie je de dubbele bodems en moet je glimlachen om de ironische manier waarop hier de twee wegen om aan de realiteit te ontsnappen worden geschetst. Het verbaast dan ook niet, dat Neo op het feestje er wat verloren bij staat en pas begint te unpluggen als hij door Trinity wordt aangesproken.

3. SYNOPSIS van de Matrix en het christelijk evangelie

In veel discussiefora over The Matrix wordt op een veel te simplistische en directe wijze naar parallellen gezocht tussen de personen en gebeurtenissen van the Matrix en het evangelie rondom Jezus Messias. De parallellie zou een x=y moeten zijn. Zo eendimensionaal zijn de WachowskiBros gelukkig niet. Zij blijven de dubbelzinnigheid ook in de dubbele bodems volhouden. Wil men een gelijkstelling dan zou men naast de Matrix een compleet Messias-verhaal moeten zetten dat zelf ook vol dubbelzinnigheden zit. Het lijkt mij dat de gnostische variant van het christendom dan het meest in aanmerking komt (voor het geval u het niet weet: Van de 2^de  t/m de 4^de  eeuw had de zich langzaam settelende vorm van kerkelijk georganiseerd crhistendom (wat wij nu ‘orthodox’ noemen, maar orthodoxie is altijd een naam die achteraf door de winnaar aan zijn eigen eertijds omstreden opinie is gegeven) een geduchte concurrent in een syncretistische verlossingsleer (incl. oosterse invloeden !), die Jezus niet alleen als redder maar ook als een mystagoog vereerde, omdat hij de geheime kennis aan zijn volgelingen onthult, waardoor de gang van zaken in deze wereld plots transparant wordt tot op de werkelijke wereld daarachter[1]. Met name Matrix Reloaded met de introductie van The Architect doet gnostisch aan.

Ik wil wat dichter bij huis blijven en volsta met het evangelieverhaal omtrent Jezus van Nazareth, alias de Messias (of in het Grieks, als u dat liever hebt: de Christus) naast het evangelieverhaal omtrent Thomas. A. Anderson, alias Neo (the One) te zetten, zoals het in The Matrix (dl1) verteld wordt. Tussen haakjes: Eén van de weinige titels die Jezus in het evangelie zichzelf geeft is ‘Mensenzoon’, wat in het Engels ‘Son of Man’ en in menige andere taal klinkt als ‘Anderson’… Ik geef ze gewoon naast elkaar weer, maar heb natuurlijk uit beiden wel die stukken geselecteerd die enigszins voor vergelijking in aanmerking komen en die dan min of meer thematisch geordend.

Nog een paar extra’s

De figuur van Trinity oscilleert in de the Matrix tussen de vrouwelijke companion/lover en de directe betekenis van haar naam: de goddelijke Drie-eenheid. Met dit in het achterhoofd is het heel aardig om te horen wat Morpheus nu precies zegt als hij the One gevonden heeft: “We’ve done it, Trinity. We found him.”

Dat Neo opgewekt wordt door Trinity's liefde is wel duidelijk. Ook hier is het heel aardig om naast de vrouw ook de Naam actief te zien. (The) Trinity zegt eerst dat Neo niet dood kan zijn, because I love you. Zij buigt zich dan over hem heen en kust hem (“kiss of life”). Neo her-leeft, waarop (the) Trinity zegt: : “Now ... get up!”.

4. enkele visuele en auditieve grapjes die bewijzen dat de WachowskiBros kennis hebben van:

1.      (post-)moderne franse filosofie:

In de scène waar Neo voor $ 2000 een clandestien schijfje verkoopt aan Choi moet u het beeld stil zetten op het ogenblik dat Neo het boekje uit de kast pakt, waarin hij ze verstopt heeft. U ziet dan de titel: Simulacra and Simulations. Dit is de titel van een werkje van de franse postmoderne filosoof Jean Baudrillard (geb. 1929). De WachowskiBros spelen geen gratuite spelletjes. Baudrillard is een hint, net als het hele gesprek dat zich bij de deur ontspint (zie boven). Centrale stelling van Baudrillards filosofie is immers dat communicatie heden ten dage wel alomtegenwoordig is, maar dat aan de tekens die voor die communicatie gebruikt worden geen enkele vaste zin of betekenis verbonden kan worden. Communicatie is eigenlijk niets anders dan het laten circuleren van een op zich betekenisloze code van tekens. Tekens zijn simulacra (schijnvertoningen) of simulations (illusies). Als je deze theorie loslaat op de populaire cultuur dan is het een uitstekende verwoording van de enigszins angstige vraag van de postmoderne mens: Waar is toch de echte werkelijkheid gebleven, en hebben wij nog wel contact met onze bronnen (source). Heeft heel die communicatietechnologie en IT-wereld ons niet enorm van onszelf en het ware leven vervreemd ? The Matrix sluit perfect aan bij dit unheimische gevoel door te suggereren dat onze leefwereld helemaal bestaat uit schijnbeelden, simulacra in Baudrillard-jargon, en dat in werkelijkheid de machines de zaak hebben overgenomen. Ze hebben de mensen slechts nodig als hùn energiebronnen. Rage against the Machines verzorgt niet voor niets de muziek. [2] Ook de zin die Morpheus spreekt als hij Neo verwelkomt om uit te leggen wat 'the Matrix' bevat een verwijzing naar dit boek van Baudrillard: "Welcome to the desert of the real." Dit is een directe verwijzing naar een zin uit de tweede paragraaf van dit boek, waar Baudrillard verwijst naar de sporen van het werkelijke die nog zijn overgebleven in onze wereld die echter wel een woestijn gelijkt, de woestijn van het werkelijke zelf ("the desert of the real itself").

2.      religiositeit in het algemeen (zowel qua tijd als ruimte behoorlijke gespreid).

Moet ik dit punt echt nog maken. In The Matrix is het al duidelijk. De oosterse gedachtenwereld die in de vechtsport naar buiten komt heeft zonder meer een religieuze achtergrond, of beter: hangt samen met een welbepaalde beschouwing van de ware aarde der dingen en gedachten. Het Zen-Boeddhisme is prominent aanwezig: There is no spoon. En in het vervolg (Reloaded en Revolutions) wordt de levensbeschouwelijke wereld alleen nog maar complexer en universeler. The Merovingian (Graal-legende), Persephone (echtgenote van Hades). De prominente aanwezigheid van Zwarte spiritualiteit (die spiritueel en zéér aards) tegelijk is. (Oracle als ‘De oermoeder’). The archictect als Demiurg (lagere godheid die zich met de schepping van the material world (hier bij wijze van omgekeerde gnostiek dus de niet-materiële wereld) etc. De Nebuchadnezzar en de Logos om maar eens de namen te noemen van twee van de schepen, waarmee men van Zion naar the Machines/Matrix gaat. Ook de Hammer lijkt me een verwijzing naar de god Thor &cetera...

3.      verborgen verwijzingen naar de bijbel

Uit de vele gebruikte namen en uit de synopsis Evangelie/Matrix is dit op zich al genoeg aangetoond. Maar er zitten nog een aantal clues verborgen in opschriften en onverwachte uitspraken. Ik geef er hier drie.

1. Neo is net aan boord van de Nebucadnessar. Dan komt het koperen typeplaatje van het schip in beeld. Welk opschrift staat er boven het woord NebuchadnezzaR (made in the USA 2069)? : MARK III N^o 11. En wat staat er in het evangelie naar Markus, hoofdstuk 3, vers 11: En de onreine geesten wierpen zich voor Hem neder, telkens als zij Hem zagen, en zij schreeuwden, zeggende: Gij zijt de Zoon van God. Of wilt u het in de King James:  And unclean spirits, when they saw him, fell down before him, and cried, saying, Thou art the Son of God.

2. En de hele tijd vroeg ik me al af: waarom heet dat schip eigenlijk naar die Babylonische vorst, Nebukadnezar (Nabucco), bepaald een anti-Zionist. Het antwoord komt in Reloaded. De Nebuchadnezzar explodeert en Morpheus zegt: I have dreamed a dream, and now that dream has gone from me.…En dat is werkelijk een een heel Nebo-achtige uitspraak. Om niet te zeggen dat is zo goed als een citaat van Nebukadnezar. Hij zegt in het boek DANIËL, hoofdstuk 2, vers 03: I have dreamed a dream, and my spirit was troubled… Logisch, want het was die beruchte droom, waarin hij een kolossaal beeld zag (symbool van zijn imperium), dat echter op lemen voeten bleek te staan en dat door een steentje dat van de berg kwam rollen werd geveld. Trouwens: weet u wat de nummerplaats van de wagen van Trinity is, waarmee zij wegstormt in Reloaded, richting snelweg: DA203… (met dank aan De Groene Amsterdammer)

3. De nummerplaats van Agent Smith's Audi in Reloaded is ook een bijbeltekst: IS 5416, t.t.z. Isaiah 54:16 zijn. En daar lezen wij effectief iets over onze 'Smith'. Jesaja profeteert "Behold, I have created the Smith that bloweth the coals in the fire, and that bringeth forth an instrument for his work". Maar de Wachowski-Bros zouden zichzelf niet zijn als ook dit citaat niet een veel wijdser verband zou hebben. En inderdaad. Jesaja 54 is een profetie voor Sion en wel een heilsprofetie... Dit is de context: (Jesaja 54:15-17 in het Nederlands):
 

... Valt men heftig aan, dan gaat dat van Mij (=God-Jhwh)  niet uit; wie u aanvalt, zal over u vallen. Zie, Ik ben het, die de smid (Smith) geschapen heb, die het kolenvuur aanblaast en naar zijn kunst het wapen vervaardigt, maar Ik ben het ook, die de verderver geschapen heb om te vernielen. Elk wapen dat tegen u (Sion) gesmeed wordt, zal niets uitrichten... luidt het woord van Jhwh.
 

versiehistorie

1.0.6.1 / 4 december 2006: kosmetische veranderingen

1.0.6 / 14 novermber 2005: toevoeging van Lotusbloemsymboliek

1.0.5 / 13 april 2004 - toevoeging van bespreking van Revolutions

1.0.4 / 26 december 2003 - toevoeging 3 screenshots van hidden bijbelteksten, lichte redactie van tekst.

1.0.3 / 14 december 2003 - controle en kleine verbeteringen

1.0.2 / 4 december 2003 - toevoeging illustraties

1.0.1 / 3 december 2003 /

Dick Wursten ©

Net-etiquette: Vrij citeren mag, als u de bron vermeld. Een link opnemen is beter.

VOETNOTEN

[1] Voor de echte liefhebbers: The Matrix zou dan een soort gnostiek op z’n kop zijn. (in dezelfde betekenis als het Marxisme een vorm van Hegelianisme is maar dan op z’n kop). Immers gnostiek noemt het aardse-fysieke leven een schijnwerkelijkheid en verschaft de kennisse van het ware leven, nl. het geestelijk leven. Een zekere wereldvlucht hoort er altijd bij. Hier is het precies omgekeerd. De wereld waartoe je moet opstijgen is de wereld waarin je moet afdalen: Zion: uiterst fysiek, stoffelijk... vol aarde, vuur, water en seks. Misschien dat Revolutions hier nog een volgende wereld achter zet ? Ik weet het niet, heb de film nog niet gezien.

The Source = De onzichtbare en onkenbare God, de goddelijke energie

The Architect =  De Demiurg, de lagere godheid die de onvolmaakte wereld geschapen (= The Matrix). Ratio.

The Oracle = Sophia, of het goddelijke licht, of de Parakleet (Heilige Geest), vaak geassocieerd met de Maagd Maria, vrouwelijk dus.. Intuïtie.

Neo = Christus

Morpheus =  De ingewijde, volkomen mens, die de ware gnosis bezit (Morpheus = god die je laat dromen...).

Trinity = Maria Magdalena  (in de gnostiek heeft de ‘mannelijke Verlosser, i.c. Jezus vaak een vrouwelijk metgezel, of zelfs een echtgenote. (Sophia)

Merovingian = Lucifer, de gevallen engel (exiled program). De Merovingians vormen zijn niet alleen een historische Frankische dynastie, maar duiken ook geregeld op in menig gnostisch-aandoende wereldtheorie. Beschermers van de graal ?

Smith = de Anti-Christ of de ‘andere Neo’. Zij moeten elkaar wel ontmoeten !.[back]

[2]  De spits van het betoog van Baudrillard is trouwens ook niet zweverig, want hij combineert zijn vrij nihilistische visie met een radicale maatschappijkritiek. De economie is namelijk het voorbeeld bij uitstek van zo’n ruilhandel van tekens, die op zich waardeloos zijn, maar die de illusie van waarde meebrengen (directeur Rhineheart ( Rheinhardt (?) probeert Neo te overtuigen zijn plaatsje dan ook weer netjes in te nemen). Ook macht is uiteindelijk niet het ordeningsprincipe waarmee de werkelijkheid getrouw kan worden beschreven. Ook dat is een illusie (einde Agent Smith). Maar Baudrillard gaat nog een stapje verder: ook deze – zijn eigen – filosofie valt onder het oordeel een illusie te zijn… maar zo houdt hij zijn lezers voor: Doordat mijn denken u in verleiding heeft gebracht kan mijn filosofie het heersende tekensysteem ontregelen.  Moeilijke gedachten. Dat zeker, maar voorzover ik het versta helemaal in lijn met The Matrix, zelfs als zelfrelativering: Postmodern existentialisme. [back]