"Oorlog aan het geheel, we moeten getuigen van het on-presenteerbare, de verschillen verscherpen,de eer van de naam redden."
"Het nostalgische verlangen naar het geheel en het ene en ook naar de verzoening tussen het begrip en het sensibele, naar transparante en communicabele ervaring hebben we duur genoeg betaald."
J.F. Lyotard: Wat is post-modernisme?
[ Home ] [ Up ] [ postmodern protestant ] [ theemuts of walkman ] [ leve het verschil ]
--------
Zo'n eenheid verbindt je als mensen aan elkaar, constitueert een 'wij', schept een 'gemeenschap': communie. Ja, ik wil het nog wel iets sterker zeggen: Dat is precies, waar wij nood aan hebben in onze tijd, wat ons zo afgrijselijk ontbreekt: eenheid, eensgezindheid, een gevoel van verbondenheid, een nieuw 'wij'. En dat geldt over de hele linie: voor alles "samenlevingen". De maatschappij, de kerk, de natuurlijke verbanden waarin wij leven. Het gemeenschaps-gevoel, dat daar bij hoort, dat daardoor traditioneel ook werd gecreëerd: 'het wij': het is weg, of staat minstens zware druk, of is heel klein geworden...
"Als we nou in onze tijd maar weer eens een projekt hadden, een visie, een visioen, waaraan we samen zouden kunnen werken, waarin we 'ons' allen zouden kunnen vinden.. dan zou het beter gaan.."
Zo is het... volgens mij ... net niet.
Ik verklaar mij nader, d.w.z.: ik onthul mijn bronnen.Traditioneel wordt het mirakel van Pinksteren (de apostelen die plots zo spreken, dat iedereen verstaat wat ze zeggen, ookal spreekt men een andere taal ) gekoppeld - bij wijze van contrast - aan dat overbekende oerverhaal over de spraakverwarring in Babel (Gen 11:1-9). Dit verhaal sluit de oergeschiedenis af, d.w.z. het vertelt hoe de aarde eindelijk vol is geworden, hoe de mensen verdeeld zijn over de gehele wereld: de 'volmaakte diaspora' wordt bereikt in de 70 verschillende namen die in hoofdstuk 10 genoemd worden... stammend uit de drie verschillende zonen van aartsvader Noach...
De gehele aarde nu was één van taal en één van spraak.
En dan gaan ze oostwaarts, de mensen, en naast de eentaligheid en eensgezindheid hebben ze ook nog een gezamelijk projekt, een samenbindende visie: zij willen zich er allemaal voor inzetten: een stad stichten... met een toren in het midden. Zo hoog als de toren: zo groot de naam.
Alles is hier in dit verhaal, alles waar wij naar 'verlangen': eenheid, eensgezindheid, een 'wij', een gezamelijk projekt + een symbool voor dit alles. De droom is tastbaar, concreet vertaald... Dit lijkt wel de ideale samenleving: Geen vertaalproblemen: communicabel is alles, zonder rest: geheel begrijpelijk en inzichtelijk: transparant. alles. Het hele leven. Dat lijkt de 'hemel' op aarde wel: Zo heet die stad dan ook: Poort van God... hemelpoort... Babiloe, Babel. Ja, Babel heet die stad, 'Babel' heet zo'n transparante eensgezinde samenleving: Een babylonisch rijk ìs het, waar de eenheid heilig is, waar eensgezindheid troef is, waar alles ondergeschikt moet zijn aan één streven, één droom, één visie, één visioen... Babel heet die stad. En - inderdaad - het werkt. Eenheid maakt macht. Niets is die mens, die zo één is, meer onmogelijk, God zèlf is de eerste die het ziet en toegeeft. De wereld ligt aan de voeten van deze stad:
één taal, één spraak, eensgezind, één projekt, één symbool, één rijk: -> eenkennigheid, eenvormigheid, uniformiteit... de neuzen allemaal dezelfde kant op: het uniform aangetrokken: Samen marcheren is de sterkste vorm van eenheid en eensgezindheid die bestaat: De mars is de muziek van de eenheid.
Wijlen Jean-Francois Lyotard ter ere zeg ik hetzelfde nog eens maar nu in zijn taal: "De eenheidsdroom is wezenlijk terroristisch, wijl zij het andere (gedachte, idee, ding, droom) dat niet te herleiden is tot het ene verbiedt, het bestaan ontzegt. En niet slechts het andere: ook de ander kan zij slechts accepteren als die zich laat herleiden tot dezelfde als ik, absorptie in het wij..."
In deze aandacht voor 'het andere', voor 'dat waarin het andere zich onderscheidt', waarin zij 'verschilt' is naar mijn gevoel de differentiefilosofie van Lyotard zeer verwant aan de Joodse filosofie van Levinas... en absoluut niet on-bijbels. De bijbel is ten eerste al niet één boek, maar zijn 66 verschillende boeken, die niet te herleiden zijn tot één dogmatiek, één meta-vertelling. En de goddelijke keuze voor dit absurde bron-boek van geloof is het grootst mogelijke protest tegen het machtsdenken van de eenheid.
Enkel die theologie die het uit durft te houden in die diversiteit en dus wil staan in de enorme spanningen die dat oproept kan zich 'bijbelse theologie' noemen. En laten wij ons niet ontveinzen: leven in meervoud is niet simpel: differentie-filosofie is een stuk complexer dan eenheidsfilosofie, theologie die de verschillen aanscherpt is buitengewoon lastig, .... zoals de profeten waren die telkens terugriepen naar het onopgeefbare oer-gebeuren van de Joodse religie, wanneer koningen en machthebbers en anderen het tot een 'systeem' probeerden om te vormen om het hanteerbaar te maken: religieus-politiek-economisch geheel..
Wanneer Israel m.a.w. oostwaarts trok, babels werd....
Deze hang naar het Oosten leidt tot een babylonische ballingschap. (Luthers boek over de roomse terreur over de kerk droeg deze titel...)
Niet naar Babel dus. Neen: naar Jeruzalem: daar is ademruimte: daar is de 'Geest' uitgestort niet op één (soort )vlees, maar op alle vlees. Daar heeft zich de gave van tongen niet beperkt tot 'ene', Neen: de tongen als van vuur verdeelden zich royaal en zetten zich op ieder van hen... En vandaaruit wandelt het goddelijk woord naar alle volkeren. Geen middelpuntzoekende beweging in het boek Handelingen, neen middelpuntvliedend kracht, Jeruzalem, Judea, Samaria, tot de einden der aarde... Opdat de aarde vol worde... met allemaal verschillende mensen, die allemaal in hun eigen taal (letterlijk: de taal waarin zij geboren zijn!) het geheim van dood en leven, het mysterie van kruis en opstanding, ondergang die tot nieuw leven leidt... te horen krijgen... Let wel: zij worden niet een-talig, een-sprakig, met één projekt: koekoek-eenzang, één pot nat, allemaal hetzelfde. neen: de beweging verloopt precies andersom: de ene geest verdeelt zich over alle volken...
Dat kan dus nooit goed gaan!
Oh nee!, nooit: zoveel verschillende mensen, zoveel verschillende talen, zoveel verschillende culturen, zoveel verschilende volken: al die strijdigheden, tegenstellingen: Wat een enorme diaspora... dat is toch een niet uit te houden spanning. Zo'n beweging krijg je nooit op één lijn, nooit de neuzen allemaal dezelfde kant op.
En inderdaad: De 'aanknopingen' aan het ene Jezus-gebeuren zijn dan ook meteen al zo divers, dat er binnen de korste keren een conflict is, een concilie nodig... op het nippertje wordt de inboedel nog gered..., maar oost staat tegenover west, Jood tegen heiden, slaaf tegen vrije... man.. vrouw... Dat kan niet in de hand gehouden worden, hoezeer Paulus het ook probeert.. Dat moet wel verstrooid raken over de hele aarde... als zaad in de wind.
Jeruzalem kan nooit Babylon worden, nooit, tenzij zij afhoereert en haar eigen wezen verloochent.... Vanuit Jeruzalem begint de Christusbeweging, middelpuntvliedend (vanuit het middelpunt, dat wel), uiteenbrekend als het zonlicht in alle kleuren van de regenboog.
Zo' n beweging zal niet onder controle te houden zal zijn, hoezeer het ook is geprobeerd... want als eenheid macht maakt, dan zal differentiëring wel zwakte maken, machteloos.
(Wie zei ook al weer, dat het evangelie des kruises een aanstoot, een dwaasheid was en ook iets van: he t zwakke Gods, dat sterker is dan de mensen...?)
God verwart de talen van de op eenheid verliefde mens, zodat zij zich verstrooiden over de gehele aarde... De verscheidenheid is het wonder van de levensgeest. De eenheid is het onzichtbare a priori... Ere zij de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, amen.
|