De kerk

is niet het gebouw
noch het instituut
maar de mensen die samenkomen.

Lezingen: 1 Petrus 2:1-10 (levende stenen, heilig priesterschap, volk) + Johannes 14:1-6

achtergrond bij de Silo zending in Laken

Inleiding: Overdenking n.a.v. een feestelijke herdenking van een gemeentefusie van twee voormalige 'Silo'-gemeentes in Vlaanderen, 28 april 2024 (in Vilvoorde).

- Over Silo: A. de Raaf, 1883-1983. Een eeuw SILO, Brussel, 1983.

- Over de Augustijnen uit Antwerpen: https://1juli1523.procant.be/ En het boek dat de faculteit in Brussel het licht heeft doen zien n.a.v. 500 jaar 'martelaren van Brussel': 1523 - The first martyrs of the Reformation (Ed. Harry Sinnaghel), m.n. hoofdstuk 2. Dit boek is vrij te downloaden als PDF (open access): https://library.oapen.org/handle/20.500.12657/86255

- Als glorialied klonk: ‘k Heb geloofd en daarom zing ik’ (uit ‘Sionsliederen, nr. 25)’, 1, 3, 4. Tekst van Jan Baptist MATHYSEN (1817-1909). Met hem zijn zijn we terug bij het begin… van beide kerken. SILO. Kunstschilder, dichter (geboortig van Essen), bekeerd jaren 1870, kerkcommissielid in Antwerpen (zendingskerk, Bexstraat 13). Eind 1878 gaat MATHYSEN terug naar Brussel, waar hij zich ten dienste stelt van het Silo-werk in Laken, medewerker van Ds. Nicolaas DE JONGE. één van de deurwachters, die tijdens evangelisatie-bijeenkomsten "de voorbijgangers binnenriepen, maar de kwajongens en de rustverstoorders wel eens buiten moesten houden". Van 29-10-1875 tot 26-02-1894 bestuurslid van de Vlaamse opleidingsschool voor evangelisten en kolporteur-bijbellezers; Hij geeft aan deze school ook enige jaren Latijn. (o.a. aan Vincent van Gogh). Ook dichter. Hij schrijft een dertigtal lof-en opwekkingsliederen , w.o. het lange tijd in Vlaanderen bekende, destijds veel gezongen Vlaams loflied en het, ook in Nederland welbekende, Lied des geloofs ('k Heb geloofd en daarom zing ik) . Elf van deze liederen zijn opgenomen in de derde druk van de Sionsbundel (van Ds.E.B. COUVEE, uitgave voor Vlaanderen, 1931).

ACHTERGROND

- 1880 – wereldtentoonstelling 50 jaar Belgie. London City Mission = tent-evangelisatie. Zoeken 'vlaamssprekende' medewerkers. Protestantse Kerk aan het Katelijneplein: ds. Nic. De Jonge. Tent = kermis. Gaat kijken. Wordt overtuigd: Vlamingen hebben Vlaamse predikers nodig. Brussel Laken. Het pakt.

- 1883 – in de herfst een houten barak

- 1884 – de eerste bekeerlingen. 12 dopen met Pinksteren 8 met Kerst

- 1885 – Barak verdubbeld….

Nieuw Silo

“Heer, na ons huis van linnen,

gaaft G’ons een huis van grein; [=grenenhout]

Gij drongt de mensen binnen,

en Silo werd te klein.

Ons nieuwe Silo staat er,

wel need’rig; maar daar leeft

wat al het blinkend klater

van Sint-ter-Goel niet geeft: [= Sint Goedele basiliek]

KOOR: De aloude blijde tijding,
Der liefde Gods in U.

[Lied d.d. 2 mei 1885, tekst: broeder Jan-Baptist Mathysen, geschreven voor de inwijding van het ‘dubbele Silo’] - hout, geen steen. Volgende stap als het dak gaat lekken.

- Actie 1892 – inwijding van de kerk in Laken. 1893 (orgel NB! De Jonge vond dat het niet zonder kon) . Drukkerij De Jonge, woning, school.

- 1895. Felix Chrispeels…. Iets later ook Artur Vercruysse (zelf bekeerling). 35 jaar later ook vanuit Silo : Vilvoorde: Joseph Meeuwes, enkele niet echt lukkende pogingen (o.a. vanuit Mechelen) in het begin van de 20 ^ste eeuw, William Tyndale herdenking, maar dan toch ook een eigen plek: 1930. Huisvesting tot fusie: Lange Molenstraat.

En dan hier… citaat van het woord van NICOLAAS DE JONGE… 1883

Spreuk

“Een evangelisatie beginnen is niet zo moeilijk,
maar ze voortzetten en volhouden is zeer lastig.”

Ds. N. de Jonge (1883)

Geeft wel te denken, deze spreuk. Vooral het jaartal. Het ging eigenlijk heel goed in 1883. Volop kerk-stichting bezig... maar De Jonge ziet de bui al hangen.

Het begin van een ‘kerk’-geschiedenis is bijna altijd het hoogtepunt. Daarna wordt het vaak tobben om het animo, de spirit vast te houden (d.w.z. er een vorm voor te vinden).

Spanning. Je kunt niet je hele leven liederen uit de tijd van (over) bekering zingen… Maar wat dan wel?

Schriftlezingen: 1 Petrus 2: 1-10

Evangelielezing: Johannes 14:1-6

Preek

Over de brief van Petrus: De perikoop heeft een metafoor: steen, tempel, gebouw – erg associatief stuk, skopus verspringt nogal > Maar duidelijk is één ding:

1. Wij (de mensen, die geloven) zijn de kerk, niet het gebouw, niet het instituut. In ons woont God (De ‘liefde Gods in u’ uit het lied van Mathysen)'.

Luther (catechismus): het woord ‘kerk’ is in gebruik voor het gebouw, zeker, maar dat is eigenlijk een een afgeleid gebruik van dit woord. Secundair aan de oorspronkelijke betekenis.

Echte, letterlijke kerk -ekklesia - = de mensen die samenkomen rond Woord en Sacrament. Dat is de kerk (die mensen die samenkomen zijn de kerk, op het moment dat ze samenkomen).

En daarom dat het gebouw waarin zij dat doen ‘de naam leent’ van de gemeenschap die daar samenkomt en ook wel kerk wordt genoemd. Revolutionaire vertaling van ‘Ekklesia’ met ‘Gemeinde’ ‘Gemeente’

Onopgeefbaar bijbelse gedachte. Die ook altijd weer voor (de nodige) spanning zorgt in de tot instituut gestolde kerk.

Wij zijn de stenen, levende stenen. Christus is de hoeksteen, het fundament.

Niet met hout en steen, maar met mensen bouwt God zijn kerk. Mensen maken niet de kerk (dat doet God - zijn woning). Zij zijn het.

Een belangrijk inzicht.

Ik vermoed dat dit de Vlamingen aantrok, vroeger, maar ook nu. (tijd van de van 'godvergeten' kerk. de klerezij)

2. Niet de priesterkaste (clerus)

De andere kant op uitgevouwen (ook Luther op grond van de bijbel): niet de clerus (priesters) zijn de kerk, maar het volk – llen priesters…heilige natie.

Dat onderscheid tussen clerus en leek noemde de Antwerpse prior (Henric van Zutfen) de oerzondevan de christelijke kerk, waaruit alle andere fouten voortspruiten.

Inderdaad ver-strekkend. Verhaal van de Antwerpse augustijnen die dat verkondigden en toepasten…in de gewone omgang.

KasteKasteel Vilvoorde – gevangenis.

Johannes 14

‘in het huis mijns Vaders zijn vele woningen’.

- Kamers… zegt de NBV.

Even schrikken…Even opgezocht wat er in het Grieks staat ‘monai’… ww. menoo = blijven (fr. mener, Eng. mansion). Meest letterlijk zou zijn ‘verblijven’. Met nadruk op actie. Dit Griekse werkwoord kent eigenlijk nauwelijk een zelfstandig naamwoord (enkel dat wat hier staat. Alle andere gebruik is in beweging, levend).

Mijn suggestie vandaag: In Gods huis kun je op veel manieren verblijven…

Vroeger zagen we dat anders: waren we uniformiteitsdenkers: er is maar één kerk, en daar moet het zus of zo… Hervormd/Gereformeerde ziekte van haarkloverij en splitsing: één protestant een mening, twee een kerk, drie een scheuring… En nog steeds: wat kunnen we elkaar toch op de kap zitten, als iemand het anders ziet/ anders doet… ik bedoel: in Gods huis verblijven, schuilen… bij hem blijven. Hij in in.

Jezus onderstreept dat er ‘ruimte is bij God’. Dat moet de ‘angst’ (engte) waarin de discipelen vast zitten, open breken. Hen zelf ook open breken. Bij God is plaats voor velen… op veelsoortige wijze. Als het niet zo was, hij zou het gezegd hebben.

Gastvrijheid, ruimhartigheid, veelheid dus.

En tegelijk ook concentratie…niet anders dan bij Silo in het begin: op die ene naam, die ene mens, die ene persoon: Jezus Messias.

Teken en zegel van Gods liefde voor ons (Pinksteren in ons).

Hij immers is – ook bij alle ruimte, en diversiteit in interpretatie/verblijven – verbindt. Hij bindt iedereen aan zich…hij ghij garandeert de eenheidniet een idee, theologie, confessie, Hij in persoon.

Hij is de weg, de waarheid en het leven….Niemand komt bij de vader dan door hem. Ook dat horen we vaak dogmatisch, theologisch, maar in het bijbelse taalveld zijn ook deze begrippen, woorden die beweging, relatie, dynamiek uitdrukken…

ABC van het geloof, achter abstracte woorden (Grieks, Latijn, Nederlands), de dynamische termen horen.

- Hij is de weg.

Dat is geen streep op een kaart, maar een weg die je gáát. Geen theoretische waarheid – een kaart, waar alles precies op ingetekend en aangegeven staat, alles klopt… , waar je naar staart, die je bemediteert.

Dan kom je nergens. Letterlijk. Hij is de weg….Dat is een uitnodiging om die weg te gaan, op weg te gaan. Dat je uittrekt (ex-odos)

Jij, u, ik… persoonlijk, maar ook als ‘gemeente’ als kerk.

Welke weg? … de weg gaan e Jezus is voorgegaan…heeft voorgedaan.

Een ‘attitude’ een levenshouding van navolging,

in gedrag, wijze van spreken over elkaar, omgang met elkaar…

Wie in de liefde blijft, blijft in mij… Vs 23: en bij hem zullen ik en de vader komen en ‘wonen’… verblijven.

- De weg, de waarheid.
Dat is niet een vast stelsel van beweringen die correct zijn, theorie, theologie (ortho-doxie). Maar – en hier moeten we zeker het bijbels Hebreeuws horen – dat woord heeft alles te maken met betrouwbaar zijn , met waarachtigheid, met dat je ‘op iets of iemand aan kunt’. (èmèt, 'amen'). Geen algemeen begrip maar opnieuw levende werkelijkheid, iets wat zichtbaar wordt in je ‘handelen’, .. betrouwbaar zijn.

- De weg, de waarheid en het leven

… Als je zo leeft – deze korte spanne tussen geboorte en dood – in de voetsporen van Jezus (weg) betrouwbaar voor elkaar (waarheid) , dan mag je weten dat – het niet tevergeefs zal zijn geweest… leven.

Immers (als we toch nostalgisch zijn vandaag):

Niets is hier blijvend, niets is hier blijvend,
alles, hoe schoon ook, zal eenmaal vergaan.
Maar wat gedaan werd uit liefde tot Jezus,
dat houdat houdt zijn waard’ en zal blijven bestaan

Amen.

terug naar lijst met preken