|
J.S.
Bach, composiet concerto…
Stel je hebt geen ipad, geen ipod, geen CD, geen LP, geen
cassettespeler, geen radio.. niets: Dan is muziek iets heel anders dan
vandaag de dag: eenmalig, elke uitvoering is uniek. Dat elke volgende
compositie weer origineel moet zijn, nieuw, waarom? Dat zijn 19e
20e eeuwse modewoorden. Neen, heb je iets goeds, dan moet je
dat vaak gebruiken. Iedereen in de barok deed het: meester in hergebruik
is wel G.F. Handel. Omzetten, naar je hand zetten, naar de
gelegenheid…
GELUKKIG MAAR
Zo
denkt u nu dat u een bewerking te horen krijgt van BWV 1052:
cembaloconcert, vroeger vaak ook als pianoconcert uitgevoerd. Dat is
echter niet zo: voor dat cembaloconcert gebruikte Bach ouder materiaal,
waarschijnlijk materiaal uit zijn jonge jaren… virtuoos tot en met. Men
denkt een concerto voor viool en orkest (uit Köthen). Alleen, dat
concerto is er niet meer. Dat was gebruiksmuziek.
GELUKKIG
heeft Bach alle delen van dat concerto hergebruikt, en zelfs vaker dan
één keer, bijv. om een inleidende sinfonia van te maken toen hij
in Leipzig elke week een cantate componeerde (ja ook cantates waren heel
‘composiet’). In 1528 (of misschien zelfs al in 1526) bouwde hij de solopartij voor viool uit tot een
solo voor groot orgel. (het zou eigenlijk op het groot orgel zijn
gedaan, maar temperatuur- stemmingsproblemen hebben dit verhinderd).
Idem voor het laatste deel: Dat is openingssinfonia van weer een andere
cantate, nr. 188.
[reconstructie zegt het programmaboekje]...
: Die
partituur is verloren. Dat verhaal is zo vreemd dat ik het u niet
onthouden wil.
Bachs oudste zoon had wrsch het origineel, maar heeft die eind 18e eeuw
verkocht. Geldgebrek. Tenslotte komt het in handen van een verzamelaar,
die halfweg de 19e eeuw, het handschrift versnijdt, eerst per blad,
later nog eens in repen en die die stukken dan apart verkoopt. U kunt
dus nu stukjes gaan bewonderen in Berlijn, Parijs, Eisenach, Washington
en diverse privévezamelingen. Waarom is dat gebeurd?
Wel: In de 19e E is Bach heiligverklaard en
worden zijn manuscripten relikwieën.
Van
de sinfonia zijn enkel een paar repen teruggevonden met de laatste 30
maten (nog geen 10%). En zo ontdekte men dat dit overeenstemde met het
derde deel van BWV 1052… en
dat er naast orgelsolowerk ook 3 hobo’s waren voorzien. Vandaar re-constructie.
U
hoort dus de her-orkestratie van deze sinfonia zoals die bij cantate 188
zou kunnen zijn uitgevoerd.
nog meer weten?:
klik hier
Een avonduurtje met Bach
Ik zal u een geheim
vertellen over de relatie tussen de ARK en het ACM, want die is er.
Sterker nog er is een verwantschap, niet officieel maar toch. Dat zit
zo. In het jaar 2000 was er de statutaire jaarlijkse algemene
vergadering. Altijd een beetje saai, u weet dat wel. Om wat meer volk te
trekken werd een tweede deel aan gekoppeld. Meestal een lezing… maar ja
dat is ook wel een beetje saai. Zo na 30 jr ARK heb je zo ongeveer
iedereen wel gehad.
De koppen werden bij
elkaar gestoken en er werd beslist om ipv een lezing een muzikale vesper
te houden, spiritueler en ook boeiender. Paul Smets was voorzitter, we
vergaderden in de gebouwen bij de kathedraal. Hij liet verstaan dat de vesper wel
zou kunnen doorgaan waar de middagpauzedienst doorging, toen nog de
doopkapel (nu de bookshop), des avonds om 21.30. De moderator zei dat hij
Willem Ceuleers wel wilde vragen of die niet wilde assisteren. Zeker,
zei hij, weetjewat, laten we meteen een hele cantate doen… ik zing wel,
nodig was instrumentisten uit en we doen het gewoon solocantate, Ich
habe genug .. BWV 82. Een ‘Avonduurtje met Bach’ heette de liturgie.
Het maakte indruk op allen, zo musiceren voor een kleine groep, in een
uithoek van een donkere verlaten kathedraal. Enige tijd later verscheen er een nieuwe muziekgroep in de Antwerpse
muziek-scene: het ACM. Dat komt ervan als je avonduurtjes met Bach
belegt.
from:
www.bach-cantatas.com
Cantata BWV 188
Ich habe meine
Zuversicht
Provenance
Thomas Braatz
wrote (May 3, 2008):
(based upon
information found in the NBA KB I/25 pp. 204-236)
According to
Alfred Dürr, this cantata was most likely composed shortly before its
first performance which probably took place on October 17, 1728. The
Bach Compendium believes this might have even been a year later. In any
case, no evidence of a later repeat performance during Bach’s lifetime
has been found.
It can
reasonably be assumed that, at the time of its first performance, the
original composing score and a complete set of parts did exist. The set
of parts disappeared early on, but portions of this score still exist
today, albeit they are found widely distributed in many different
locations.
It is
reasonable to assume that, upon Bach’s death in 1750, his son, Wilhelm
Friedemann inherited the score. In 1774, the latter was forced to
auction off this manuscript along with others which he had in his
possession at the time. Any trace of what may have happened to the score
between 1774 and another auction in 1827 which featured manuscripts
which had once been in WF’s possession has been lost. One can suspect
that the autograph score no longer existed in its complete state at this
time. Originally, Carl Friedrich Zelter (1758-1832) had wanted to obtain
it for the choral library of the Berliner Singakademie; however, he was
outbid by another collector of Bach manuscripts, Carl Philipp Heinrich
Pistor (1778-1847), who later passed it on to his son-in-law, Adolf
Friedrich Rudorff (1803-1873). The latter, in turn, bequeathed it to
Friedrich Wilhelm Jähns (1809-1888) who began selling off individual
pages to various collectors; for instance, pp. 13, 16, 17 and 18 were
sold to Gustav Petter (1828-1868) in Vienna. Petter, in turn, cut each
of these pages, containing the two arias, mvts. 2 and 4, into three
parts. As a result, bits and pieces of this cantata score can be
presently found in Eisenach, Berlin, Vienna, St. Petersburg, Paris,
Stockholm, Switzerland, and Washington, D.C.
[Example:
Mvt. 4 is divided as follows:
End of mvt. 3
and beginning mm. 1-6 of mvt. 4 (front side of page 15) Berlin
Staatsbibliothek
Mvt. 4, mm.
7-24a (back side of p. 15) Berlin (same)
Mvt. 4, mm.
24b-29 (front–top side p. 16) Eisenach Bachhaus
Mvt. 4, mm.
30-32a (front–middle side p. 16) lost
Mvt. 4, mm.
32b-37 (front-bottom side p. 16) Switzerland (in a private collection)
Mvt. 4, mm.
38-43a (back-top side of p. 16) Eisenach (same)
Mvt. 4, mm.
43b-45 (back-middle side of p. 16) lost
Mvt. 4, mm.
46-51 (back-bottom side of p. 16) Switzerland (same)
Mvt. 4, mm.
52-55 (front-top side of p. 17) St. Petersburg Saltykow-Stschedrin
Library
Mvt. 4, mm.
56-59a (front-middle side of p. 17) Paris Bibliothèque Nationale
Mvt. 4, mm.
59b-66 (front-bottom side of p. 17) privately owned unknown
Mvt. 4, mm.
67-69 (back-top side of p. 17) St. Petersburg (same)
Mvt. 4, mm.
70-72 (back-middle side of p. 17) Paris (same)
Mvt. 4, mm.
73-end (back-bottom side of p. 17) private owner unknown]
The watermark
for this score is unique. This makes the dating somewhat uncertain as
indicated above. The condition of the various parts of the score is
unbelievably poor: the ink has eaten its way through the paper which is
quite brown and soiled in places. The notes and text are extremely
difficult to decipher with inkspots, crossouts, corrections and
irregularly flowing ink compounding the fact that this is a composing
score. The pages, or segments thereof, have had their edges frequently
cut (the NBA KB gives the varying sizes of the pages which at one time
were uniformly large).
Unfortunately, for Alfred Dörffel who edited this cantata for the BGA
(Leipzig, March, 1891), not a single part of Bach’s autograph score was
available to him for consideration in his editing process. The NBA
documents how difficult it was to decipher Bach’s intentions from mostly
photocopies of the original. All of this is explained in detail in the
NBA KB.
Sinfonia reconstruction
Although the
first 248 measures of mvt. 1 have been irretrievably lost, there still
remain 33 measures which give an idea of what Bach had originally
intended. The greatest difficulty appears to be in recreating the 3
independently treated woodwinds (2 oboes, 1 Taille). A reconstruction of
BWV 1052 to make it fit this cantata has been undertaken, but the NBA
presents only the existing 33 measures in its printed score. The
original source for this mvt. is a violin concerto, presented as a
reconstruction by Wilfried Fischer in NBA VII/7. Reconstructions of this
as an organ concerto have been attempted by F.A. Theill (Musikverlag
Forberg, Bonn, 1985) and by Ralph Schureck (in a private English
printing with details not available) and explained in detail in his
article “The Restauration of a lost Bach sinfonia for organ and
orchestra, based on a revised list of sources for Cantata 188 and
|