Western Wind


Home | Archief | Componisten

 
[uit het programmaboekje over Ceuleers' Western Wind mass)]

Reconstructie van de (niet overgeleverde) melodie van het lied “Western Wind”. Deze melodie fungeert als cantus firmus en wordt gebruikt onder de klassieke woorden van het ordinarium van de mis. De tekst van het oorspronkelijke lied is seculier en waarschijnlijk veel ouder dan de melodie.


Westron wynde, when wilt thou blow,
The small raine down can raine.
Cryst, if my love were in my armes
And I in my bedde again !

Westenwind, wanneer waait gij weer

dat zachte regeldruppels vallen neer.

God, dat mijn lief in mijn armen lag

en ik weer in mijn bed !

programma

 

teksten van het ordinarium van de mis (sarum-ritus = zonder 'kyrie') & het Magnificat

 

Gloria in excelsis Deo.
Et in terra pax hominibus bonae voluntatis.
Laudamus te. Benedicimus te.
Adoramus te. Glorificamus te.
Gratias agimus tibi propter magnam gloriam tuam.
Domine Deus, Rex caelestis, Deus Pater omnipotens.
Domine Fili unigenite, Iesu Christe.
Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris.
Qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Qui tollis peccata mundi, suscipe deprecationem nostram.
Qui sedes ad dexteram Patris, miserere nobis.
Quoniam tu solus Sanctus. Tu solus Dominus.
Tu solus Altissimus, Iesu Christe.
Cum Sancto Spiritu, in gloria Dei Patris.
Amen.

 

Eer aan God in den hoge.
En vrede op aarde aan de mensen die Hij lief heeft. Wij loven U. Wij prijzen U.
Wij aanbidden U. Wij verheerlijken U.
Wij zeggen U dank voor Uw grote heerlijkheid.
Heer God, hemelse Koning, God almachtige Vader.
Heer eniggeboren Zoon, Jezus Christus.
Heer God, Lam Gods, Zoon des Vaders.
Gij Die wegneemt de zonden der wereld, ontferm U onzer; die wegneemt de zonden der wereld, verhoor ons gebed.
Gij Die zit aan der rechterhand des Vaders, ontferm U onzer. Want Gij alleen zijt de Heilige. Gij alleen de Heer.
Gij alleen de Allerhoogste, Jezus Christus.
Met de Heilige Geest, in de heerlijkheid van God de Vaders. Amen.

 

Credo in unum Deum.
Patrem omnipotentem,

factorem caeli et terrae,

visibilium omnium et invisibilium.
Et in unum Dominum Jesum Christum,
Filium Dei unigenitum,
Et ex Patre natum ante omnia saecula.
Deum de Deo, lumen de lumine,
Deum verum de Deo vero.
Genitum, non factum, consubstantialem Patri:
per quem omnia facta sunt.
Qui propter nos homines et propter nostram salutem descendit de caelis.

Et incarnatus est de Spiritu Sancto
ex Maria Virgine:
Et homo factus est.

Crucifixus etiam pro nobis sub Pontio Pilato:
passus, et sepultus est.

Et resurrexit tertia die, secundum scripturas.
Et ascendit in caelum:
sedet ad dexteram Patris.
Et iterum venturus est
cum gloria judicare vivos et mortuos:
Cujus regni non erit finis.

Et in Spiritum sanctum Dominum,
et vivificantem:
Qui ex Patre, Filioque procedit.
Qui cum Patre, et Filio simul adoratur,
et conglorificatur:

Qui locutus est per Prophetas.
Et unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam.

Confiteor unum baptisma
in remissionem peccatorum.
Et expecto resurrectionem mortuorum
Et vitam venturi saeculi.
Amen.

 

Ik geloof in één God,

de almachtige Vader,
Schepper van hemel en aarde, van al wat zichtbaar en onzichtbaar is.

En in één Heer, Jezus Christus, de eniggeboren Zoon van God, vóór alle tijden geboren uit de Vader.
God uit God, Licht uit Licht, waarachtig God uit waarachtig God.
Geboren, niet geschapen, één in wezen met de Vader: door wie alles geschapen is.
Die voor ons mensen en omwille van ons heil uit de hemel is neergedaald.
En vlees heeft aangenomen door de heilige Geest uit de Maagd Maria:

en mens is geworden;
die voor ons ook werd gekruisigd; onder Pontius Pilatus heeft geleden en is begraven.
Ook is hij volgens de schriften verrezen op de derde dag;
Hij is opgevaren ten hemel; zit aan de rechterhand van de Vader en zal wederkomen in heerlijkheid om levenden en doden te oordelen; Hij wiens rijk geen einde zal hebben.

En in de heilige Geest, de Heer die levend maakt;
die voortkomt uit de Vader en de Zoon';
die met de Vader en de Zoon samen wordt aanbeden en verheerlijkt;
die gesproken heeft door de profeten.

En in de éne, heilige, katholieke en apostolische Kerk.
Ik belijd één doop tot vergeving van de zonden.
En ik verwacht de opstanding van de doden.
En het toekomstig eeuwige leven.
Amen.

 

Sanctus, Sanctus, Sanctus,
Dominus Deus Sabaoth.
Pleni sunt coeli et terra gloria tua.
Osanna in excelsis.

Benedictus qui venit
in nomine Domini.
Osanna in excelsis.

 

Heilig, heilig, heilig
Heer God der heerscharen.
Vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid
Hosanna in den hoge.

Gezegend is hij die komt
in de naam van de Heer
Hosanna in den hoge.

Agnus Dei, qui tollis peccata mundi,

miserere nobis (bis)
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi,

dona nobis pacem.

 

Lam Gods, dat de zonden der wereld wegdraagt, ontferm u over ons. (bis)
Lam Gods, dat de zonden der wereld wegdraagt, geef ons vrede.

Magnificat anima mea Dominum

Et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo ;

Quia respexit humilitatem ancillae suae :

ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes.

Quia fecit mihi magna qui potens est : et sanctum nomen ejus.

Et misericordia ejus a progenie in progenies timentibus eum.

Fecit potentiam in brachio suo : dispersit superbos mente cordis sui.

Deposuit potentes de sede, et exaltavit humiles

Esurientes implevit bonis : et divites dimisit inanes.

Suscepit Israel puerum suum, recordatus misericordiae suae.

Sicut locutus est ad patres nostros, Abraham et semini ejus in saecula.

Mijn ziel prijst en looft de Heer,

mijn hart juicht om God, mijn redder:

hij heeft oog gehad voor mij,

zijn minste dienares.

Alle geslachten zullen mij voortaan gelukzalig prijzen,

ja, grote dingen heeft de Machtige voor mij gedaan, heilig is zijn naam.

Barmhartig is hij, van geslacht op geslacht,voor al wie hem vereert.

Hij toont zijn macht en de kracht van zijn armen drijft uiteen wie zich verheven wanen, 

heersers stoot hij van hun troon en wie gering is geeft hij aanzien.

Wie honger heeft overlaadt hij met gaven, maar rijken stuurt hij weg met lege handen.

Hij trekt zich het lot aan van Israël, zijn dienaar, zoals hij aan onze voorouders heeft beloofd: hij herinnert zich zijn barmhartigheid

jegens Abraham en zijn nageslacht.

Algemene achtergrond

Na de 100-jarige oorlog (einde 1453) begon voor het Britse eiland een periode van splendid isolation, later nog versterkt door de breuk tussen Henry VIII en de kerk van Rome (1534). Ook artistiek en liturgisch had dit zijn gevolgen. Zo bleven de misteksten een eigen karakter hebben (de zogeheten Sarum-ritus, waarin bijv het kyrie ontbreekt) en ontwikkelden de Britten een eigen muzikale stijl, Willem Ceuleers (1962°), die muzikale stijlen als talen beschouwt, voelde zich uitgedaagd om zich ook eens uit te drukken in dit oud-Engelse idioom. Hij opteerde voor een zetting van de mis, gebaseerd op de melodie van een Middeleeuws amoureus liedeken “Western Wind” [Willem Ceuleers: Western Wind Mass, opus 693 (2008)]. Hij was niet de eerste die deze melodie als cantus firmus gebruikte. Drie belangrijke Engelse componisten hebben die voor hem ook al eens gedaan. Allen leefden zij in de woelige periode toen de kerk (en dus de kerkmuziek!) zichzelf opnieuw probeerde uit te vinden en – soms van harte en soms tegen wil en dank – werd hervormd. Zo zijn er  “Western Wind masses” bekend van  John Taverner (c.1490 – 1545;  werkte zowel onder patronage van Kardinaal Wolsey als voor Thomas Cromwell), Christopher Tye (c. 1505 – c. 1572; een Cambridge & Oxford “Doctor of Music”) en John Sheppard (c.1515 – 1558; verbonden aan Magdalen college).

De gezongen onderdelen van de Western Wind mass (het ordinarium) worden afgewisseld met Engelse orgelstukken uit dezelfde tijd. Thomas Preston (? -c.1563), is daarvoor de hoofdleverancier; hij was kapelmeester van Magdalen College, Oxford (1543), organist in Trinity College, Cambridge (1548-59), en tenslotte in St George's, Windsor (1559-63). De orgelstukken zijn instrumentale zettingen van Mariale offertoria: Diffusa est gratia (in labiis tuis: Propterea benedixit te Deus in aeternum et in saeculum saeculi (psalm 45) en Felix namque (es sacra Virgo Maria et omni laude dignissima, quia ex te ortus est sol justitiae, Christus Deus noster), een van de meest getoonzette offertoria (vandaar het nummer erachter: VIII). De zaligprijzing van de maagd Maria omwille van de vrucht van haar schoot: Beata viscera (Mariae Virginis, quae portaverunt aeterni Patris Filium) is van de hand van de meest productieve componist aller tijden, Anonymus, en bestemd om tijdens de communie ten gehore gebracht te worden.

Aan het einde van het concert neemt de grootste Tudor-componist het roer over, Robert Fayrfax (1464-1521), Hij werd  wel de Engelse Josquin Desprez genoemd en was de favoriete componist van Henry VIII, o.a. aanwezig op het beroemde Camp du drap d’Or (Field of the Cloth of Gold), de ontmoeting te Balinghem tussen koning Frans I en Hendrik VIII (juni 1520), waar de Franse en Engelse Royal Chapel tijdens de slotviering samen een mis ten gehore brachten. Ooggetuigenverslagen (beter: oorgetuigen) raken niet uitgesproken over de rijkdom die men daar te horen kreeg. Zijn Magnificat regale besluit dit concert, het omvormend tot een muzikale vesper.

Het Antwerps Collegium Musicum (ACM) is opgericht in 2000 en groepeert instrumentalisten en zangers die geïnteresseerd en gespecialiseerd zijn in de beoefening van oude(re) muziek, m.n uit de periode van de Renaissance en Barok, Niet een puristische opvatting omtrent een authentieke uitvoering is hun uitgangspunt, maar het verlangen om samen ‘goede’ muziek te maken en uit te voeren, liefst in een zo optimaal mogelijke context. De figuur van Willem Ceuleers (veelzijdig muzikant: www.ceuleers.eu) speelt in deze groep een belangrijke rol. Hij zet de muzikale koers uit en bewaakt de kwaliteit. Het Antwerps Collegium Musicum is gespecialiseerd in meditatieve concerten, of concerten-plus, waarbij vaak ook iets van de oorspronkelijke (in dit geval religieus-liturgische) setting wordt geëvoceerd. Ook muziek heeft baat bij een passende context.

 

Medewerkers:

sopraan:      Bieke Schiltz, Daniëlle Van de Vloet, Frieda Vermeulen

mezzo:        Vera Stessel, Alma Ooms, Gertie Lindemans

tenor:          Hans Van den Broeck, Steven Mariën, Hugo Martens

bariton:       Luk Verlackt, Walter Bosmans, Jürgen Hess

bas:             Piet Van Steenbergen, Willem Ceuleers, Andoni Michelena

orgel & muzikale leiding: Willem Ceuleers

teksten:       Dick Wursten

 

 

 

vrijdag 24 oktober 2008: 20u00, Antwerpen:

Saint Boniface Anglican Church, Grétrystraat 39 (http://boniface.be)

 

zaterdag 25 oktober 2008: 20u00, Gent:

Protestantse Kerk (Brabantdam) www.protestantsekerk-gentcentrum.be