Dulcis Jesu memoria

jubilus Bernardi (beter: pseudo-Bernardi)

Versie uit MIGNE - Patrologia (onkritisch, kritische editie met diverse vertalingen op deze pagina)

JUBILUS (ascribitur s. Bernardo)

1. Jesu dulcis memoria
Dans vera cordis gaudia
Sed super mel et omnia
Ejus dulcis praesentia.

2. Nil canitur suavius,
Nil auditur jucundius,
Nil cogitatur dulcius,
Quam Jesus Dei filius.

3. Jesu spes poenitentibus,
Quam pius es petenibus!
Quam bonus te quaerentibus!
Sed quid invenientibus?

4. Jesu dulcedo cordium,
Fons vivus, lumen mentium,
Excedens omne gaudium,
Et omne desiderium.

5. Nec lingua valet dicere,
Nec littera exprimere:
Expertus potest credere,
Quid sit Jesum diligere.

6. Jesum quaeram in lectulo,
Clauso cordis cubiculo:
Privatim et in publico
Quaeram amore sedulo.

7. Cum Maria diluculo
Jesum quaeram in tumulo,
Clamoris cordis querulo,
Mente quaeram, non oculo.

8. Tumbam perfundam fletibus,
Locum replens gemitibus
Jesu provolvar pedibus,
Strictis haerens amplexibus.

9. Jesu rex admirabilis;
Et triumphator nobilis :
Dulcedo ineffabilis,
Totus desiderabilis.

10. Mane nobiscum Domine,
Et nos illustra lumine,
Pulsa mentis caligine,
Mundum replens dulcedine.

11. Quando cor nostrum visitas,
Tunc lucet ei veritas,
Mundi vilescit vanitas
Et intus fervet caritas.

12. Amor Jesu dulcissimus
Et vere suavissimus
Plus millies gratissimus
Quam dicere sufficimus.

13. Hoc probat ejus passio,
Hoc Sanguinis effusio,
Per quam nobis redemptio
Datur, et Dei visio.

14. Jesum omnes agnoscite,
Amorem ejus poscite,
Jesum ardentes quaerite,
Quaerendo inardescite.

15. Sic amantem diligite,
Amoris vicem reddite,
In hunc odorem currite,
Et vota votis reddite.

16. Jesus auctor clementiae,
Totius spes laetitiae,
Dulcoris fons et gratiae
Verae cordis deliciae.

17. Jesu mi bone, sentiam
Amoris tui copiam,
Da mihi per praesentiam
Tuam videre gloriam.

18. Quum digne loqui nequeam
De te, tamen ne sileam:
Amor facit, ut audeam
Cum de te solum gaudeam.

19. Tua, Jesu, dilectio,
Grata mentis refectio,
Replens sine fastidio
Dans famem desiderio.

20. Qui te gustant esuriunt:
Qui bibunt, adhuc sitiunt:
Desiderare nesciunt
Nisi Jesum, quem diligunt.

21. Quem tuus amor ebriat,
Novit quid Jesus sapiat,
Quam felix est, quem satiat.
Non est ultra, quod cupiat.

22. Jesu, decus Angelicum,
In aure dulce canticum,
In ore mel mirificum,
In corde nectar coelicum.

23. Desidero te millies,
Mi Jesu, quando venies?
Me laetum quando facies?
Me de te quando saties?

24. Amor tuus continuus
Mihi languor assiduus,
Mihi fructus mellifluus
Est et vitae perpetuus.

25. Jesu summa benignitas,
Mira cordis jucunditas,
Incomprehensa bonitas,
Tua me stringat caritas.

26. Bonum mihi diligere
Jesum, nil ultra quaerere,
Mihi prorsus deficere,
Ut illi queam vivere.

27. O Jesu mi dulcissime,
Spes suspirantis animae,
Te quaerunt piae lacrimae,
Te clamor mentis intimae.

28. Quocumque loco fuero,
Mecum Jesum desidero:
Quam laetus, cum invenero!
Quam felix, cum tenuero!

29. Tunc amplexus, tunc oscula
Quae vincunt mellis pocula,
Tunc felix Christi copula,
Sed in his parva morula.

30. Jam quod quaesivi, video:
Quod concupivi, teneo:
Amore Jesu langueo,
Et corde totus ardeo.

31. Jesus cum sic diligitur,
Hic amor non exstinguitur:
Non tepescit, nec moritur:
Plus crescit et accenditur.

32. Hic amor ardet jugiter,
Dulcescit mirabiliter,
Sapit delectabiliter,
Delectat et feliciter.

33. Hic amor missus caelitus
Haeret mihi medullitus,
Mentem incendit penitus,
Hoc delectatur spiritus.

34. O beatum incendium,
Et ardens desiderium!
O dulce refrigerium,
Amare Dei Filium!

35. Jesu, flos matris virginis,
Amor nostrae dulcedinis,
Tibi laus, honor numinis,
Regnum beatitudinis.

36. Veni, veni, Rex optime,
Pater immensae gloriae,
Affulge menti clarius
Jam exspectatus saepius.

37. Jesu sole serenior,
Et balsamo suavior,
Omni dulcore dulcior,
Prae cunctis amabilior.

38. Cujus gustus sic afficit,
Cujus odor sic reficit,
In quo mea mens deficit,
Solus amanti sufficit.

39. Tu mentis delectatio,
Amoris consummatio
Tu mea gloriatio,
Jesu mundi salvatio.

40. Mi dilecte revertere,
Consors paternae dexterae:
Hostem vicisti prospere,
Jam caeli regno fruere.

41. Sequar te, quoquo ieris,
Mihi tolli non poteris,
Cum meum cor abstuleris,
Jesu laus nostri generis.

42. Caeli cives occurrite,
Portas vestras attolite,
Triumphatori dicite:
Ave Jesu, Rex inclite.

43. Rex virtutum, rex gloriae,
Rex insignis victoriae,
Jesu largitor veniae,
Honor coelestis patriae.

44. Tu fons misericordiae,
Tu verae lumen patriae:
Pelle nubem tristitiae,
Dans nobis lucem gloriae.

45. Te coeli chorus praedicat,
Et tuas laudes replicat:
Jesus orbem laetificat,
Et nos Deo pacificat.

46. Jesus in pace imperat,
Quae omnem sensum superat,
Hanc mea mens desiderat,
Et ea frui properat.

47. Jesus ad patrem rediit,
Coeleste regnum subiit:
Cor meum a me transiit,
Post Jesum simul abiit.

48. Quem prosequamur laudibus,
Votis, hymnis et precibus;
Ut nos donet coelestibus,
Cum ipso frui sedibus. Amen.

Deze hymne (eigenlijk geen hymne, maar een sequens) doet wat het zegt. Het brengt de lezer/zanger/bidder van de zoete gedachtenis - memoria van Jezus naar de fysieke ervaring van zijn aanwezigheid, presentia

Het lied stamt wrsch. uit het de late 12e eeuw, en is pas in de 15de eeuw in de liturgie terechtgekomen en wel in drie delen. Het bekendst werden de eerste 5 coupletten (met een doxologie) "Jesu dulcis memoria" (eigenlijk voor de Vespers van het officie van de Heilige Naam van Jezus). De Engelse vertaling van Edward Caswall (1849) kon ook buiten de roomskatholieke wereld op een warm onthaal rekenen: 'Jesus, the very thought of Thee'. De melodie die meestal gebruikt wordt in de engelstalige wereld is er eentje van John Bacchus Dykes. In de Hervormde bundel van 1938 stond het lied ook (vertaling NN, 12 coupletten, duidelijk het Engels van Caswall volgend, zie Engelse pagina) met een gregoriaanse melodie uit het Antiphonale Monasticum. Geen succes in de hervormde kerk.

Een vertaling van de 5 eerste coupletten door J.W. Schulte Nordholt stond in het boek 'Hymnen' met dezelfde melodie. Dit lied haalde het Liedboek 1971 niet. Wel werd het opgenomen in het Liedboek 2013 (lied 373, zelfde melodie als 1938 , gregoriaans genoteerd - niet echt uitnodigend). Van het latijnse lied zijn vele versies in omloop (vaak met corruptie van tekst en aanwas van nieuwe strofen). Voor de muzikale zettingen die wij kennen is vaak een teksteditie uit de 15e-16e eeuw gebruikt, herkenbaar aan de inversie van de eerste twee woorden: Jesu dulcis memoria. Ook in de 19e eeuw werd die versie nog vaak gepubliceerd, soms met het epitheton: gereconstrueerde oertekst. De tekst is een geestelijk liefdeslied, een lied van verlangen, qua spirituele tonaliteit inderdaad issue de 'Bernard van Clairvaux. Na de inleidende strofen (geen hoger vreugde dan de ervaring van Jezus' presentie, met enkele fraaie literaire en muzikale zinswendingen) volgt dan het klassieke scala van zielstoestanden op weg naar de mystieke eenheidservaring: van het wenen vanwege de afwezigheid, tot de sensuele vreugde van de vereniging en mede-opname in zijn hemelvaart. Ik heb het laatste couplet ook maar vertaald. Samen met de 5 van Schulte Nordholt is het dan een kort mystiek lied op maat ver-/gesneden van een 21ste eeuwer. Voor een goed zingbare meditatieve melodie: luister eens naar Heinrich Schütz rijke toonzetting van enkele coupletten in zijn "O bone Jesu", SWV 471: bijv. het prachtige couplet "Jesu, sole serenior / et balsamo suavior / omni dulcore dulcior / pre cunctis amabilior.", bijv. op youtube (choraliter: 1:19)

Dulcis Jesu memoria,

dans vera cordi gaudia,

sed super mel et omnia

eius dulcis presentia.

Nil canitur suavius,

auditur nil iocundius,

nil cogitatur dulcius

quam Jesus Dei filius.

Jesu, spes penitentibus,

quam pius es petentibus,

quam bonus te querentibus:

sed quid invenientibus?

Jesus, dulcedo cordium,

fons veri, lumen mentium,

excedit omne gaudium

et omne desiderium.

Nec lingua potest dicere

nec littera exprimere,

expertus novit tenere

quid sit Jesum diligere.

...

Iam prosequamur laudibus

Jesum hymnis et precibus,

ut nos donet regalibus

cum Christo celi sedibus.

Amen.

O Jezus, uw gedachtenis
vervult het hart met lafenis,
maar honingzoete zaligheid
is pas uw tegenwoordigheid.

Er is geen liefelijker lied
en in het oor zo’n zoetheid niet,
en geen gedachte ooit zo schoon
als Jezus is, Gods lieve Zoon.

O hoop voor wie zich tot u keert,
o trouw voor wie naar U begeert,
Gij die al wie U zoekt bemint,
wat zijt Gij wél voor wie U vindt !

O Jezus in het hart een zon,
een strelend licht, een zoete bron,
die alle vreugd te boven gaat
en alles waar het hart op staat.

Geen taal weet daar voldoende van,
geen pen die dat beschrijven kan.
Wie in ‘t geloof is ingeleid,
die weet van Jezus’ innigheid.
[J.W. Schulte Nordholt]

...

Laat ons lofzingen, volgen hem,
met hymnen bidden, loven hem,
die ons, als eens de hemel wenkt,
oneindig grote vreugde schenkt.
[dw]