mè suschèmatizesthe - schèma = uiterlijke houding/vorm, voorgegeven
alla metamorphousthe - morphè = innerlijke houding/vorm, organisch voortspruitend uit een levensprincipe.
anakainoosis tou no'os - nous = vernieuwing van uw geest :meta-morphose van de geest = meta-noia = mentaliteitsverandering.
καὶ μὴ συσχηματίζεσθε τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἀλλὰ μεταμορφοῦσθε τῇ ἀνακαινώσει τοῦ νοός
Latijn: nolite conformari huic saeculo, sed reformamini in novitiate sensus vestris.
lezingen: Mt 17:1-8 (Hoort naar Hèm) //
Rom 12:1-2 (nieuwe mentaliteit)
Gemeente van Christus,
Als je iets heel ingewikkelds moet uitleggen aan mensen die er niet zoveel
verstand van hebben, dan moet je de stof vereenvoudigen, uitweidingen schrappen,
alles zo overzichtelijk mogelijk indelen en dan in bevattelijke brokjes
opdienen. Een vereenvoudigde weergave dus van iets dat eigenlijk heel complex
is. Het mooist is natuurlijk als je het ook in een schema kunt gieten, een
overzichtelijke tabel.
Een van mijn meest succesvolle bijdragen aan het lerarenplatform is een
schematisch overzicht van de grote wereldreligies. Wat leren ze over God, mens,
dood, verlossing, heilig boek.. Mooi in een overzicht, 1 A4 als je het afdrukt.
Handig schema’s, en niet alleen op school. Ook in het gewone leven.Het ordent
het leven, het maakt het werk overzichtelijk. Je kunt niet zonder. Je kunt er de
ingewikkelde werkelijkheid waarin wij leven wat overzichtelijker mee maken. Op
zich dus ook niet erg. Maar onderwijl deel je de mensen wel in in hokjes, en
verklaar je vandaaruit allerlei andere dingen. En voor je het weet neem je het
model voor de werkelijkheid.
Bijv: Je hebt "ons soort mensen", en dan worden daar een aantal typische
eigenschappen aan verbonden en je hebt “de” anderen.
- blanken <> niet blanken
- Walen <> Vlamingen
Dat heeft nog een bepaalde objectiviteit, maar in de schematisering zit ook vaak
een (al dan niet) verborgen oordeel. Heel vaak valt het samen met de ‘goeien’ en
de ‘slechten’. (z.b.). En bij andere schema's wordt dat nog duidelijker:
- Progressief, modern, weldenkend <> conservatief, achterlijk
andersom kan ook: conservatief, verstandig <> progressief
wereldvreemd
- wij zijn vrij denkend <> zij zitten gevangen in...
Hoe zo?
Wij niet dan?
Hoe simpeler een schema (twee-deling is het makkelijkst) , hoe duidelijker het
leven wordt. En hoe de kaarten verdeeld moeten worden. Maar ook – en u voelde ‘m
al komen – hoe meer je het zicht op de echte wereld en de echte mensen
kwijtraakt. Want die zijn veel complexer, en hun handelingen ook. Schema's,
daarmee ga je -samenvattend- een ingewikkelde en boeiende werkelijkheid te lijf,
om er grip op te krijgen. Gewoon menselijk. Maar daardoor wordt onherroepelijk
de werkelijkheid vertekend, gaat ze kapot en doe je anderen mensen bijna
automatisch onrecht…
Waarom vertel ik dit nu allemaal?
Welnu: in onze tekst staat dit woord: "schema". Luister maar, ik zal het eens
letterlijk vertalen: ..
"Weest niet geschematiseerd overeenkomstig deze wereld"
Paulus zegt dus:
a. laat je niet vangen in de schema's van deze wereld. Laat je niet
gelijkschakelen (wereld-gelijkvormig in (NBG 1951), Je niet aanpassen aan
(NBV)).
b. verzet je dus tegen al te simplificerend hokjesdenken, tegen onwaarachtige en
leugenachtige van allerlei schema's die je worden aangepraat door ‘de
wereld’,d.w.z. de politiek, de reclame, twitter of facebook, de cafétoog,
borrelpraat… en niet alleen in ‘de wereld’, ook in de kerk komt zulk
geschematiseer voor. Al die schema's doen de werkelijkheid geweld aan, en/want
ze zijn te simpel en ze bevatten waarde-oordelen, die de mensen over wie het
gaat, geen recht doen.
Een christen, zegt Paulus, doet daar niet aan mee: Die is een non-conformist
(Vulgata). Die doorbreekt de schema's van deze wereld, die loopt wat dat
betreft niet in het gareel van de wereld, die denkt niet in de schema's en met
de gangbare waardeoordelen, maar die...
(evangelielezing) Hoort naar Jezus.... enkel naar Hèm.
Christenen horen niet naar wat allerlei “heren” in
deze wereld allemaal wel niet zeggen, maar richten zich op de Heer. Geen
hokjesdenken maar een luisterhouding. Terwijl ze aandachtig horen – met het ene
oor – naar wat hun Heer zegt, eggen ze het andere oor oor te luisteren, en
proberen te horen welke stemmen werkelijk gehoor verdienen, en welke niet.
Ze proberen de geesten te onderscheiden en zo het goede, het gode-welgevallige
te doen.
Wat is dat dan? Wat hoor je als je naar Jezus luistert.
Wel, laat ik het eerste vers erbij halen: Paulus begon zijn appèl met de lezers
de barmhartigheden Gods in herinnering te brengen... hoe God al zo
dikwijls goed voor ons is geweest, hoe God ons dagelijks bewijst, dat hij anders
over de mensen denkt, anders over ons ook, anders dan wie dan ook. Dat hij zich
niet aan onze hokjes houdt. (wij horen bijv. in het hokje 'zondaars' zei men
vroeger. Maar God trekt zich daar niets van aan en bevrijdt ons daaruit). Het
woord "barmhartigheid" blaast als het ware alles schemaatjes op: God betoont
barmhartigheid aan wie Hìj barmhartigheid betonen wil, zegt de Schrift,
Hij ontfermt zich over wie hij wil. Door die soevereine manier van omgaan
met zijn schepselen worden alle menselijke hokjes weggevaagd.
Welnu, dan passen ook voor ons de schema's van deze wereld ook niet meer. Dan
meten ook wij voortaan met de maatstaf van Gods genade. Dan kennen en erkennen
wij de waarde van ieder mens, in welke hokje anderen hem of haar ook willen
stoppen. Dan zien we in ieder medemens een kind van God. Dan wordt het kleine
groot, het onaanzienlijke ontvangt eer. Dan worden de eersten de laatsten
en andersom. Dan wordt het schema van deze wereld omgekeerd, op z'n kop
gezet…
"Wees niet geschematizeerd overeenkomstig deze wereld"
maar, zo gaat Paulus verder: "Wordt hervormd"
Eigenlijk staat daar: Onderga een metamorfose, een gedaanteverandering. Dus:
eerst: Laat je niet vatten in de schema's dezer wereld als je het leven
benadert.
En Hoe ? Wordt hervormd door uw gezindheid te vernieuwen.
Daar moet de metamorfose plaatsvinden. In onze ‘gezindheid’. Je zou ook
"mentaliteit" kunnen vertalen. In NBG 1951: gemoed. Daar gaat het om.
Om de mentaliteit van de mens. Dat is het geheel van gedachten, gevoelens
ideeën, die je handelen bepalen… vanzelf.
Die moet vernieuwd worden. Die moet een metamorfose ondergaan. De geboorte van
de nieuwe mens... begint met een mentaliteitsverandering.
Een christen valt op, niet omdat hij of zij slimmer of vrolijker of gezonder dan
andere mensen is. Neen een christen valt op, omdat hij een andere mentaliteit
heeft. Zijn "geest" zit anders in elkaar dan de tijdgeest. Zijn gemoed is vol
van Gods barmhartigheden...
Hij heeft een nieuwe gezindheid ontdekt door naar Jezus te kijken. En dat
bepaalt dan ook de manier waarop hij in de wereld staat.
Mooie, woorden, maar nu even reëel. Waar gaat het dan over?Ik denk dat het dan
gaat over te proberen je iets van de mentaliteit van Jezus Christus eigen te
maken. Paulus doet in de rest van dit hoofdstuk (Rom. 12) zijn best om die op te
roepen.
En dat gaat niet over grote of geestelijke dingen, maar heel gewoon, over ons
gedrag.
Romeinen 12: 9-21
De liefde zij ongeveinsd.
Weest afkerig van het kwade, gehecht aan het goede.
Weest in broederliefde elkander genegen, in eerbetoon elkander ten voorbeeld,
in ijver onverdroten, vurig van geest, dient de Here.
Weest blijde in de hoop, geduldig in de verdrukking, volhardend in het gebed,
bijdragend in de noden der heiligen, legt u toe op de gastvrijheid.
Zegent wie u vervolgen, zegent en vervloekt niet.
Weest blijde met de blijden, weent met de wenenden.
Weest onderling eensgezind, niet zinnende op hoge dingen, maar voegt u in het
eenvoudige.
Weest niet eigenwijs.
Vergeldt niemand kwaad met kwaad; hebt het goede voor met alle mensen.
Houdt zo mogelijk, voor zover het van u afhangt, vrede met alle mensen.
Wreekt uzelf niet, geliefden, maar laat plaats voor de toorn,
want er staat geschreven: Mij komt de wraak toe, Ik zal het vergelden, spreekt
de Here. Maar, indien uw vijand honger heeft, geef hem te eten; indien hij dorst
heeft, geef hem te drinken, want zo zult gij vurige kolen op zijn hoofd hopen.
Laat u niet overwinnen door het kwade, maar overwin het kwade door goed te doen.
Amen.