home  |  prekenlijst

op zoek naar een nieuwe mentaliteit… Een geestelijke metamorfose

inventio: Griekse woorden (schema/morphe) uit Romeinen 12 vers 2: Denk niet in schema's van de wereld, maar transformeer uw geest.


lezingen: Mt 17:1-8 (Hoort naar Hèm)  //  Rom 12:1-2 (nieuwe mentaliteit)
 
Gemeente van Christus,
Als je iets heel ingewikkelds moet uitleggen aan mensen die er niet zoveel verstand van hebben, dan moet je de stof vereenvoudigen, uitweidingen schrappen, alles zo overzichtelijk mogelijk indelen en dan in bevattelijke brokjes opdienen. Een vereenvoudigde weergave dus van iets dat eigenlijk heel complex is. Het mooist is natuurlijk als je het ook in een schema kunt gieten, een overzichtelijke tabel.
 
Een van mijn meest succesvolle bijdragen aan het lerarenplatform is een schematisch overzicht van de grote wereldreligies. Wat leren ze over God, mens, dood, verlossing, heilig boek.. Mooi in een overzicht, 1 A4 als je het afdrukt.
 
Handig schema’s, en niet alleen op school. Ook in het gewone leven.Het ordent het leven, het maakt het werk overzichtelijk. Je kunt niet zonder. Je kunt er de ingewikkelde werkelijkheid waarin wij leven wat overzichtelijker mee maken. Op zich dus ook niet erg. Maar onderwijl deel je de mensen wel in in hokjes, en verklaar je vandaaruit allerlei andere dingen. En voor je het weet neem je het model voor de werkelijkheid.
 
Bijv: Je hebt "ons soort mensen", en dan worden daar een aantal typische eigenschappen aan verbonden en je hebt “de” anderen.
- blanken <> niet blanken
- Walen <> Vlamingen
Dat heeft nog een bepaalde objectiviteit, maar in de schematisering zit ook vaak een (al dan niet) verborgen oordeel. Heel vaak valt het samen met de ‘goeien’ en de ‘slechten’. (z.b.). En bij andere schema's wordt dat nog duidelijker:
- Progressief, modern, weldenkend <> conservatief, achterlijk
    andersom kan ook: conservatief, verstandig <> progressief wereldvreemd
- wij zijn vrij denkend <> zij zitten gevangen in...
            Hoe zo? Wij niet dan?
 
Hoe simpeler een schema (twee-deling is het makkelijkst) , hoe duidelijker het leven wordt. En hoe de kaarten verdeeld moeten worden. Maar ook – en u voelde ‘m al komen – hoe meer je het zicht op de echte wereld en de echte mensen kwijtraakt. Want die zijn veel complexer, en hun handelingen ook. Schema's, daarmee ga je -samenvattend- een ingewikkelde en boeiende werkelijkheid te lijf, om er grip op te krijgen. Gewoon menselijk. Maar daardoor wordt onherroepelijk de werkelijkheid vertekend, gaat ze kapot en doe je anderen mensen bijna automatisch onrecht…
 
Waarom vertel ik dit nu allemaal?
Welnu: in onze tekst staat dit woord: "schema". Luister maar, ik zal het eens letterlijk vertalen: ..
 
"Weest niet geschematiseerd overeenkomstig deze wereld"
 
Paulus zegt dus:
a. laat je niet vangen in de schema's van deze wereld. Laat je niet gelijkschakelen (wereld-gelijkvormig in (NBG 1951), Je niet aanpassen aan (NBV)).
b. verzet je dus tegen al te simplificerend hokjesdenken, tegen onwaarachtige en leugenachtige van allerlei schema's die je worden aangepraat door ‘de wereld’,d.w.z. de politiek, de reclame, twitter of facebook, de cafétoog, borrelpraat… en niet alleen in ‘de wereld’, ook in de kerk komt zulk geschematiseer voor. Al die schema's doen de werkelijkheid geweld aan, en/want ze zijn te simpel en ze bevatten waarde-oordelen, die de mensen over wie het gaat, geen recht doen.
 
Een christen, zegt Paulus, doet daar niet aan mee: Die is een non-conformist (Vulgata). Die doorbreekt de schema's van deze wereld, die loopt wat dat betreft niet in het gareel van de wereld, die denkt niet in de schema's en met de gangbare waardeoordelen, maar die...
(evangelielezing) Hoort naar Jezus....  enkel naar Hèm.

 Christenen horen niet naar wat allerlei “heren” in deze wereld allemaal wel niet zeggen, maar richten zich op de Heer. Geen hokjesdenken maar een luisterhouding. Terwijl ze aandachtig horen – met het ene oor – naar wat hun Heer zegt, eggen ze het andere oor oor te luisteren, en proberen te horen welke stemmen werkelijk gehoor verdienen, en welke niet.  Ze proberen de geesten te onderscheiden en zo het goede, het gode-welgevallige te doen.
 
Wat is dat dan? Wat hoor je als je naar Jezus luistert.
 
Wel, laat ik het eerste vers erbij halen: Paulus begon zijn appèl met de lezers de barmhartigheden Gods in herinnering te brengen... hoe God al zo dikwijls goed voor ons is geweest, hoe God ons dagelijks bewijst, dat hij anders over de mensen denkt, anders over ons ook, anders dan wie dan ook. Dat hij zich niet aan onze hokjes houdt. (wij horen bijv. in het hokje 'zondaars' zei men vroeger. Maar God trekt zich daar niets van aan en bevrijdt ons daaruit). Het woord "barmhartigheid" blaast als het ware alles schemaatjes op: God betoont barmhartigheid aan wie Hìj barmhartigheid betonen wil, zegt de Schrift, Hij ontfermt zich over wie hij wil. Door die soevereine manier van omgaan met zijn schepselen worden alle menselijke hokjes weggevaagd.
 
Welnu, dan passen ook voor ons de schema's van deze wereld ook niet meer. Dan meten ook wij voortaan met de maatstaf van Gods genade. Dan kennen en erkennen wij de waarde van ieder mens, in welke hokje anderen hem of haar ook willen stoppen. Dan zien we in ieder medemens een kind van God. Dan wordt het kleine groot, het onaanzienlijke ontvangt eer.  Dan worden de eersten de laatsten en andersom.  Dan wordt het schema van deze wereld omgekeerd, op z'n kop gezet…
 
"Wees niet geschematizeerd overeenkomstig deze wereld"
maar, zo gaat Paulus verder: "Wordt hervormd"
 
Eigenlijk staat daar: Onderga een metamorfose, een gedaanteverandering. Dus: eerst: Laat je niet vatten in de schema's dezer wereld als je het leven benadert.
En Hoe ? Wordt hervormd door uw gezindheid te vernieuwen.
 
Daar moet de metamorfose plaatsvinden. In onze ‘gezindheid’. Je zou ook "mentaliteit" kunnen vertalen. In NBG 1951: gemoed. Daar gaat het om. Om de mentaliteit van de mens. Dat is het geheel van gedachten, gevoelens ideeën, die je handelen bepalen… vanzelf.
Die moet vernieuwd worden. Die moet een metamorfose ondergaan.  De geboorte van de nieuwe mens... begint met een mentaliteitsverandering.
 
Een christen valt op, niet omdat hij of zij slimmer of vrolijker of gezonder dan andere mensen is. Neen een christen valt op, omdat hij een andere mentaliteit heeft. Zijn "geest" zit anders in elkaar dan de tijdgeest. Zijn gemoed is vol van Gods barmhartigheden...
Hij heeft een nieuwe gezindheid ontdekt door naar Jezus te kijken. En dat bepaalt dan ook de manier waarop hij in de wereld staat.  
Mooie, woorden, maar nu even reëel. Waar gaat het dan over?Ik denk dat het dan gaat over te proberen je iets van de mentaliteit van Jezus Christus eigen te maken. Paulus doet in de rest van dit hoofdstuk (Rom. 12) zijn best om die op te roepen.
En dat gaat niet over grote of geestelijke dingen, maar heel gewoon, over ons gedrag.
 
Romeinen 12: 9-21
 
De liefde zij ongeveinsd.
Weest afkerig van het kwade, gehecht aan het goede.
Weest in broederliefde elkander genegen, in eerbetoon elkander ten voorbeeld,
in ijver onverdroten, vurig van geest, dient de Here.
Weest blijde in de hoop, geduldig in de verdrukking, volhardend in het gebed, bijdragend in de noden der heiligen, legt u toe op de gastvrijheid.
Zegent wie u vervolgen, zegent en vervloekt niet.
Weest blijde met de blijden, weent met de wenenden.
Weest onderling eensgezind, niet zinnende op hoge dingen, maar voegt u in het eenvoudige.
Weest niet eigenwijs.
Vergeldt niemand kwaad met kwaad; hebt het goede voor met alle mensen.
Houdt zo mogelijk, voor zover het van u afhangt, vrede met alle mensen.
Wreekt uzelf niet, geliefden, maar laat plaats voor de toorn,
want er staat geschreven: Mij komt de wraak toe, Ik zal het vergelden, spreekt de Here. Maar, indien uw vijand honger heeft, geef hem te eten; indien hij dorst heeft, geef hem te drinken, want zo zult gij vurige kolen op zijn hoofd hopen.
Laat u niet overwinnen door het kwade, maar overwin het kwade door goed te doen.
 
Amen.