Populaire teksten zijn aan slijtage onderhevig. Ook Francesco heeft daar onder te lijden, vooral sinds hij een heilige is (Sint Franciscus). Dat betekent dat je best teruggaat naar het origineel (als dat nog te vinden is). Ik heb dat gedaan voor zowel zijn uitvinding van de kerststal als voor de beroemde vogelpreek'. Ik was zelf verrast hoe 'fris' de prediking van deze jongeman van Assisi is. Dat geldt ook voor het zonnelied: het loflied op/van de schepping. (jumpto text). Bijv.
In de biografische
reconstructie van Hélène Nolthenius zouden de versregels over de
dood pas in tweede instantie door Franciscus zijn toegevoegd, en wel
vlak voor zijn overlijden. Eén legende zegt dat hij die er letterlijk op
zijn sterfbed zou hebben
bijgecomponeerd (geïmproviseerd, al zingend). Hieronder zijn de
regels waarvan men dit beweert in een andere
kleur gezet. Hoe dit ook zij, het gegeven dàt Franciscus het lied schreef in een
context van ziekte (bij het einde van zijn leven), betekent wel iets voor hoe je dit lied
leest en toepast. Ook als die expliciete regels misschien niet origineel
zijn. Die toevoeging maken het ook lastig zingbaar in vieringen. Dat de paus
het lied gebruikt voor z'n encycliek tegen de klimaatopwarming is logisch, maar ook
wel een instrumentalisering, waardoor de omgang met de
eindigheid van het creatuurlijk leven wat buiten beeld blijft. De
lofprijzing van de ganse schepping bewerkt dat de mens ook zijn eigen
sterven , eindigheid, in dat perspectief leert zien. Hij is ook een
'creatuur', onderdeel van die schitterende schepping die God looft.
Het is
dus geen 'goedkoop lied'. Het getuigt van een 'zich
toevertrouwen' aan de Schepper van het leven in de overtuiging dat ook het
sterven wel in pacem zal geschieden
NB: Vanwege de vreemdheid van het
denken over 'doodzonde' en al helemaal 'de tweede dood' zou ik die strofen
vandaag gewoon weglaten. De 'preektoon' in deze verzen verstoort in elk geval het
stijlregister van de lofzegging. Ik heb die verzen hieronder laten inspringen.
De geciteerde vertaling is van Otger Steggink (Het Zonnelied van broeder Frans van Assisi, Nijmegen, 1982). In deze vertaling wordt het zonnelied afgestoft en opgefrist. For completeness druk ik daarna ook het 'origineel' af (in het Italiaans-Umbrisch). Dat is nuttig voor de literaire appreciatie. De titel is die van de overgeleverde versie waar ook nog een ondertitel bij staat: 'Incipiunt laudes creaturarum quas fecit beatus Franciscus ad laudem et honorem Dei cum esset infirmus apud sanctum Damianum' (= Hier beginnen de lofzangen van de schepselen, die de welgelukzalige Franciscus maakte tot lof en eer van God, toen hij ziek was en verbleef bij de heilige Damiaan.)
Incipiunt laudes creaturarum quas fecit beatus Franciscus
ad laudem et
honorem Dei cum esset infirmus apud sanctum Damianum
Altissimu onnipotente bon signore,
tue so le laude la gloria e
l'honore et onne benedictione.
Ad te solo, altissimo, se konfano
et nullu homo ene dignu te
mentovare.
Laudato sie, mi signore, cun tucte le tue creature,
spetialmente
messor lo frate sole,
lo qual' è iorno, et allumini noi per loi.
Et
ellu è bellu e radiante cun grande splendore,
de te, altissimo, porta
significatione.
Laudato si, mi signore, per sora luna e le stelle,
in celu l'ài
formate clarite et pretiose et belle.
Laudato si, mi signore, per frate vento,
et per aere et nubilo et
sereno et onne tempo,
per lo quale a le tue creature dai sustentamento.
Laudato si, mi signore, per sor aqua,
la quale è multo utile et humile
et pretiosa et casta.
Laudato si, mi signore, per frate focu,
per lo quale enn'allumini la
nocte,
ed ello è bello et iocundo et robustoso et forte.
Laudato si, mi signore, per sora nostra matre terra,
la quale ne
sustenta et governa,
et produce diversi fructi con coloriti flori et
herba.
Laudate et benedicete mi signore,
et rengratiate et serviateli cun
grande humilitate.