|
De Hovenier |
||||||||
|
|
||||||||
Een schitterende vergissing: Hortulanus est
Dit is zo'n schitterende vergissing van Maria, dat er een epifanisch moment in zit. In de monoloog van Maria heb ik daarop gezinspeeld, vanuit het perspectief van Maria. U zult dat wel begrepen hebben. Komt nog bij, dat ik de traditie van de schilderkunst hier aan mijn zijde heb. Hieronder ziet u driemaal een afbeelding van de scène in de hof: Steeds wordt de Opgestane Heer afgebeeld met een stuk tuingereedschap.
Zou je van de eerste nog kunnen zeggen, dat het een 'primitieve middeleeuwse' afbeelding is (anonymus, XVe eeuw, deel van een triptiek, uit de abdij van St. Riquier), hoewel dat een belediging is van de middeleeuwers (die waren qua symboliek in de kunst alles behalve primitief), dan van de tweede toch zeker niet: dat is een ets van Ferdinand Bol (ca. 1638, vroeger aan Rembrandt toegeschreven), leerling van Rembrandt. Rembrandt schilderde inderdaad een soortgelijke hovenier, zie hier. En de derde is een illustratie uit een degelijke katholieke Bijbel (tenminste het onderschrift is in het Latijn), ook 17e eeuw?
Uitzonderingen ? Nee, ik citeer een kunst-encyclopedie: Het gaat over de symboliek van de hof, de tuin, het paradijs… De kloostertuin en de middeleeuwse 'besloten hof' hortus conclusus zijn al aan bod geweest... Dan volgt: "Quant au Christ, c'est sous l'aspect d'un jardinier qu'il apparaît aux yeux de Madeleine éplorée. A partir de là, s'épanouit le culte de "l'hortulanus" et on assimile l'église à un jardin, un nouvel Eden au centre duquel est la croix."
Een hele traditie dus van Jezus als Hortulanus, Jardinier, gardiner, Gärtner, hovenier.
De engel die met een brandend zwaard de ingang van het Paradijs moest bewaken...., ach..die is al lang weg, of beter: die heeft zich op de steen gezet voor het graf en verwelkomt de nieuwe tijd... En als Maria, met haar ogen verblind door het lijden van de tegenwoordige tijd, Jezus ziet en het maar niet zien wil… dan roept hij haar in het aanzijn door haar te noemen bij haar naam: Maria... En als Maria dit hoort, dan wordt zij herschapen en stapt als Alice through the looking glass en wandelt Wonderland binnen, samen met haar Heer.
Morning has broken, like the first morning Blackbird has spoken, like the first day. Hortulanus est. Hoc est verum !
© Dick Wursten (5 mei 2007)
P.S. lees ook nog het gedicht van Ida Gerhardt: "De Hovenier". P.S.2: een artikel in opbouw: de tuin (de hof) en de tuinman (hovenier) in de oudkerkelijke exegese. P.S.3: In schilderijen en andere afbeeldingen is er een plotse opbloei van zeer realistische hoveniers in de late Middeleeuwen. Dit wordt gewoonlijk verklaard door (gelinkt aan) de passie-pasen spelen, die in die tijd populair werden en waar de verrezen Heer er logischerwijs uitziet als een tuinman in deze scène.
Jacob Cornelisz Van Oostsanen (1507 - Gemäldegalerie Alte Meister, Kassel)
Titiaan (ca 1511 - National Gallery, Londen)
Palla (doek om de kelk bij de eucharistie te bedekken) - Museum Mayer van den Bergh
Breviarium Mayer van den Bergh, fol. 284v. (volledige Paascyclus volgens het evangelie van Johannes, incl. hovenier. Terzijde: het is ook de man in hovenierskleding, die zich bij de Emmaüsgangers voegt)
|
||||||||
|
|
