Jacobus C. Rosseels (1828-1912)

• 1865 - 1900 : kunstschilder & directeur Dendermondse School (Kunstacademie)
• 1872 - 1910 : lid van het bestuur van de Zendingskerk te Antwerpen

• 1865 Jacques Rosseels volgt E.F. Verhas op als directeur van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten te Dendermonde. Rosseels heeft zijn opleiding genoten aan de Antwerpse Academie en heeft enige faam als landschapsschilder.

• 1866 Hij schrijft een verslag over den toestand van het onderwijs met aanduiding der middelen om het te verbeteren. Het jaar daarop stelt hij zijn nieuwe programma voor: heel nadrukkelijk zegt hij: onze zending (als kunstacademie) moet goed ingezien worden, niet alsof zij eene prachtinstelling ware, waarbij men beoogt kunstenaren te vormen, maar als een inrichting van algemeen nut, voor groot en klein, arm en rijk...

• De hervorming van de school, zowel qua organisatie als onderwijsmethode werkte zodanig positief, dat tijdens nationale ‘prijskampen’ de Dendermondse academie opvallend vaak in de prijzen begint te vallen.

• 1869 Rosseels publiceert zijn nieuwe programma voor het kunstonderwijs ter gelegenheid van een congres in Parijs. Een combinatie van organisatiedeskundigheid, didactisch inzicht leidt tot een rationalisering van het kunstonderwijs.

• 1873 Het ministerie voert de in Dendermonde gerealiseerde hervormingen in voor de voorbereidende klassen van het kunstonderwijs. Rosseels wordt uitgenodigd overal in het land pedagogische conferenties over deze hervormingen te geven.

• 1878-1880 De Dendermondse academie wordt als voorbeeld genomen bij hervormingsvoorstellen in het kunstonderwijs. Delegaties uit Antwerpen en Nederland bezoeken de school.

• 1882 Rosseels wordt benoemd tot adjunct-inspecteur en in

• 1892 tot inspecteur kunstonderwijs.

Franz Courtens (1854-1943) is heden ten dage de beroemdste van de leerlingen die in de tijd van Rosseels aan de Dendermonds academie de beginselen van de schilderkunst hebben onderwezen gekregen, o.a. van Rosseels. het is hoogstens in verband met hem dat Rosseels naam in artistieke kringen nog genoemd wordt. Dat hij naast directeur en inspecteur ook zelf ‘schilder’ was en in zijn eigen tijd een grote naam had, wordt vaak vergeten. hij behoorde bij de ‘School van Wechelderzande’ die beslist als een vernieuwing in de Vlaamse landschapsschilderkunst kan worden beschouwd. In de jaren ’80 krijgt hij ook algemene erkenning (zij het niet zonder tegenspraak). In 1881 wordt door koning Leopold II de gouden médaille voor schilderkunst in het kader van de Algemene Tentoonsteling voor Schone Kunsten toegekend aan hem toegekend omdat hij a fait preuve du talent le plus distingué... Huldeblijken, lauwerkransen en andere vormen van eerbetoon van confraters, leerlingen en vereerders volgen. Brigitte Rosseels besluit haar uitgebreide bijdrage aan het boek over de Dendermondse School alsvolgt:

Het belangrijkste aspect van het werk van Rosseels is de eigenheid, het niet navolgen van de één of andere mode of de één of andere meester. Zijn motto was: Elke vogel zingt zoals hij gebekt is, ben ik dan geen nachtegaal, te zingen is mij genoeg". Hij wordt soms een impressionist genoemd, soms een realist, zij het een "ontroerde, dichterlijke realist" (De Taye). Hij zelf heeft er zich nooit om bekommerd in welk hokje hij paste. Hij wilde vrij en onafhankelijk zo eerlijk mogelijk zijn kunst beoefenen. Zoals hij schreef: Je n’ambitonnair ni honneur, ni fortune, je ne cherchais pas à me distinguer, l ‘art était pour moi un apostolat et chaque qualité, chaque don devait servir à le glorifier. Je me croyais toujours trop vaniteux, trop prétentieus, j’aurais voulu m’effacer tout à fait."

Dat hij naast directeur, inspecteur en schilder ook nog jarenlang lid was van de kerkcommissie van de protestantse of evangelische kerk van Antwerpen (Bexstraat 13), is bijna geheel onbekend, hoewel politieke tegenstanders van Rosseels hiervan af en toe wel gebruik probeerden te maken (De Dendermondse School, p. 146) Hierover tot slot nog enige woorden.

Jacques Rosseels is niet de enige van zijn familie die is overgegaan tot het protestantisme. Ook zijn 10 jaar oudere broer Emmanuel (later directeur van het Plantin-Moretus museum) had die stap gezet. Beide broers waren op 10 april 1867 op belijdenis aangenomen als lid. In de tweede helft van de 19^de eeuw kwamen vrij geregeld individuele personen of families uit ‘gegoede kringen’ (meestal liberaal, vrijzinnig) tot de vaststelling dat – als men de atheïstische positie verwierp – dat dan een keuze voor de protestantse kerk een redelijk alternatief was voor het rooms-katholicisme. In dit verband kunnen bijv. genoemd worden Paul Frédéricq (historicus in Gent), Emiel de Laveleye (econoom in Luik). Juist de principiële staatsonafhankelijkheid van de Zendingskerk maakte haar zeer aantrekkelijk voor liberaal-denkende anti-clericale geesten.

De Zendingskerk in Antwerpen werd bijv. gesteund door de adellijke fam. Prisse (vader en zoon: Edouard en Philippe). Bijzonder aan Jacques Roseels is dat hij niet niet zozeer een verdediger van het geloofsgoed werd, maar dat hij – in stilte – zijn bestuurlijke gaven in dienst stelde van deze gemeente, en niet slechts voor eventjes, maar voor een zeer lange periode. Sterker nog: Tot op de huidige dat voert hij de lijst van aan van kerkcommissie/kerkeraadsleden gelet op hun ‘dienstjaren’: 38 jaar lang diende Jacques Rosseels ‘zijn’ kerk, waarbij de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hij op zeer veel vergaderingen niet aanwezig was, zeker sinds hij niet meer in Antwerpen resideerde. Was hij er echter wel dan is in de notulenboeken soms een notitie over een hartelijk welkom opgenomen en wordt hij vaak uitgenodigd de vergadering te besluiten met gebed.

• lid van de kerkcommissie 15.12.1872 - 23.02.1902
• lid van de kerkeraad 23.02.1902 - 31.12.1910

De datum 23.02.1902 is overigens het moment waarop de ‘zendingspost’ te Antwerpen officieel werd erkend als zelfstandig ‘kerkgemeente’, waarbij de vorming van een door de leden gekozen kerkeraad het constitutieve element was. In de kerkcommissie heeft trouwens nog een kunstschilder gezeteld: J.B. Matthysen (1871-1878). Emmanuel Rosseels was lid van de kerkcommissie van 14.07.1867 – 26.07.1869.

bronnen:

• A. DE RAAF, Bewaar het Pand, een eeuw Protestantse Kerk aan de Bexstraat te Antwerpen, uitg. in eigen beheer, Antwerpen 1993
• J.P. DE BRUYN, A. STROOBANTS (red.) : De Dendermondse School doorheen twee eeuwen Kunstacademie, Dendermonde 2000 [p.114-189, met veel afbeeldingen]

Dick Wursten, april 2002