kindjewiegen met Schütz:

de intermedi van de engel in de het kerstoratorium

Blijkbaar bestond in Schütz's tijd het gebruik van het 'kindje-wiegen' nog, want in de toegevoegde aanwijzing voor de uitvoering worden de niet opgenomen intermedia beschreven, en bij het eerste intermedium staat de zin Worunter des ChristKindleins Wiege bißweilen mit eingeführt." (Tijdens deze muziek wordt soms de 'wieg van het Christuskind' mede ingevoerd (wordt het binnengebracht of begint men te wiegen?). Het metrum van Schütz's toonzetting is in passend (drievoudig metrum). NB: bij de twee laatste (Stehe auf Joseph) wordt nogmaals naar 'die Wiege' verwezen. Beide hebben ook (deels) een 'triple metre'. Je ziet het voor je. Een wat vergeten liturgisch ritueel waarbij het lichaam middels de beweging (senso-motorisch) zich de boodschap mogen toeëigenen. Je voelt een algemeen gevoel van 'tederheid', 'zorgzame aandacht' door de gemeenschap trekken. Niet toevallig dat de twee laatste keren de 'voedstervader', de 'beschermer van het kwetsbare kind' wordt aangesproken door de engel (Stehe auf Joseph, und nimm das Kindlein und seine Mutter..) Hier de bronnen:

1. Vermelding bij de beschrijving van de 10 concerti die men in Dresden en Leipzig kan verkrijgen bij de cantor/organist. (= introductie, besluit en de 8 intermedi van het kerstoratorium) op de laatste pagina van de gedrukte uitgave van de evangelistenpartij met bc: Intermedium 1, 7 en 8. Telkens het stuk waar de 'engel des Heren' spreekt, eerst tot de herders, dan 2x tot Jozef

beschrijving van de 10 concerti (bezetting) onderaan de beschrijvende pagina ed. 1664

2. Vermelding op het los overgeleverde stemmateriaal van de betreffende intermedi bevestigt dit gebruik. Hier ziet u een foto van het handschrift uit de kritische uitgave (violetta 1, Bettina Varwig, 2016) Boven de noten staat:

“Intermedium i. Der Engel zu den Hirten auf dem Felde.

Canto Solo con 3 Viole. Worunter des Christkindleins Wige mit eingeführet | wirdt“

Intermedium 1 (violetta) - Düben verzameling - Uppsala

Intermedium VII

Bij Canto Solo ,Intermedium 7. Solo con due Violette. "Der Engel' Worunter des Christkindleins | Wiege mit eingeführet wird"
Bij het afschrift voor Violetta 1 und 2: "Der Engell zu | Joseph: I Cantus Solus cum tribus violis. Darinnen abermals des | Christkindleins Wiege eingeführet wird."

Intermedium VIII

Canto Solo:,,Intermedium octavum. Der Engel zu Joseph. | Canto Solo con 3 Stromenti: Worunter anfänglich abermals | des Christ Kindleins Wiege eingeführet wird "
Bij het Organum: „Angelus canto solo con 2 Violette" Titel in U1 (01): „Der Engell Zu Joseph. | Cantus Solus cum tribus Violis. Worunter wiederumb des Christ | Kindleins wiege eingeführet wird."

Waarom Jozef, waarom 'kindjewiegen'?

Typisch 'kerstwiegelied' uit die tijd (vaak gezongen in de Nachtmis tussen de Magnificat verzen)

Joseph, lieber Joseph mein, hilf mir wiegen mein Kindelein, Gott, der wird dein Löhner sein im Himmelreiche…. Jozef helpt de moeder om het kind te laten slapen...

Deze traditie bestond ook in DRESDEN (quote from an article by Marc. A Rathey)

Music, at least at the court in Dresden, was not a substitute for visual art, but rather a supplement in a multi-sensory ritual that involved the spoken word, music and visual art. The physical enactment of the rocking of the child fitted well into this multi-sensory experience of the religious ritual…. senso-motorisch The physical rocking of the Christ Child in the cradle was a symbolic enactment of the role of Joseph, who took care of the child on behalf of Mary. By rocking the cradle, the performer not only became part of the narrative but also symbolically established an emotional bond with the divine Child. Just as Baroque dance84 and Baroque opera were a rehearsal and reflection of social order, the rocking of the child in Schütz’s Christmas Historia symbolically connected the performer with the newborn Jesus.