Ik weet wel dat het ‘not done’ is, en dat dit in oecumenische kringen pijn gaat doen, maar soms staan er hogere waarden op het spel dan de ‘kerkelijke correctheid’, bijv. de geloofwaardigheid van de christelijke boodschap zelf. Dat laatste is namelijk aan het gebeuren. De implosie van het instituut ‘kerk’ begint gevolgen te hebben voor ‘waar de kerk voor staat’, d.w.z. de boodschap van de ‘Heer’, het evangelie zelf.
Veel is al geschreven – en terecht – over hoe de manier waarop de roomskatholieke kerkleiding de pedofiliezaken in het verleden heeft toegedekt èn ook vandaag hierover maar moeilijk klare wijn kan schenken, schade toebrengt aan slachtoffers (adding insult to injury). Veel is ook al geschreven over hoe het instituut ‘kerk’ hierdoor in de crisis dreigt te komen. Jeremiëren noem ik dat (met excuses aan de profeet Jeremia, die je daar niet van kunt beschuldigen), zelfbeklag, want een instituut dat faalt verdient een crisis. Ze zou die moeten aangrijpen als een kans tot fundamentele herbronning, kerkhervorming, in plaats van de slachtofferrol te koesteren.
Maar daar is dan wel haast bij, want met het verlies aan geloofwaardigheid van het instituut (de kerkleiding) verliest ook de boodschap van de kerk aan geloofwaardigheid. Er zich achter verschuilen dat het individuele aberraties betreft, leidt de aandacht af van een veel dieperliggend probleem: een theologisch probleem. Immers: wat is nu meer kenmerkend voor de roomskatholieke kerkopvatting dan dat Christus in de kerkelijke hiërarchie aanwezig is. Hij laat zich zogezegd vertegenwoordigen op aarde op een trapsgewijs neerdalende manier: zijn meest directe representant is de paus, maar als je de paus samen neemt met de bisschoppen en de priesters dan is Christus volkomen op aarde aanwezig: de communio met Christus is compleet. De gewone mensen, de gewone christenen, ach: ze krijgen veel lot toegezwaaid, ze worden onderwezen, ze mogen wel meedoen (dienaren, diakenen, helpsters), maar het blijft volk: het zijn maar ‘leken’… Dat dit ‘Godsvolk onderweg’ wel eens het echte ‘lichaam van Christus’ op aarde zou kunnen zijn, dat besef is in het Tweede Vaticaansconcilie wel gedaagd, maar is daarna weer deskundig onderdrukt vanuit en door de sacerdotale visie op de kerk. Zeker te dynamisch (dynamiet) voor een gevestigd instituut!
Wat mij – als protestant sowieso, maar als katholiek denkend christen nu ook – onbegrijpelijk voorkomt is dat de gewone christenen het nog steeds accepteren dat de bisschoppen en de paus het voor het zeggen hebben in de kerk. Dat hebben zij niet. Zij vertegenwoordigen Christus niet, zij zijn mensen zoals u en ik. Een pedofiele priester vertegenwoordigt Christus niet, godzijkdank, hij is ook maar een mens, zoals u en ik èn verdient geen voorkeursbehandeling. In de kerk is er maar één die Christus vertegenwoordigt, en dat is Hij zelf. Traditioneel protestant voegen we dan toe: En Hij stelt zich present door zijn 'Woord' en door zijn 'Geest'. En zoals er in Christus geen onderscheid is in rangorde tussen man en vrouw, jood en niet-jood, slaaf en vrije, zo is er in Christus ook geen onderscheid tussen priesters, bisschoppen en de paus enerzijds, en de rest van de gelovigen anderzijds.
Gewone christenen hebben dus – evangelisch gezien – alle recht om “de zaak” in eigen hand te nemen, samen te komen met alle broeders en zusters van goede wil, en dan niet alleen duidelijk te maken aan de publieke opinie hoe zij denken over pedofiele priesters en wereldvreemde bisschoppen; nee het gaat nog verder: zij hebben het volste recht om het brood te breken, het geloof te delen en zich ‘kerk’ te noemen, los van wat het huidige instituut daar nu wel van vindt. Het is zelfs de hoogste tijd dat ze dat gaan doen. De geest waait waarheen hij/zij wil en volgens mij is momenteel meer frisse lucht buiten dan binnen. Het instituut is door z’n onvermogen om echt te communiceren met mensen (binnen èn buiten de kerk) eerder een sta in de weg aan het worden voor de dienst aan het God dan een ‘goed werkend instrument’ van heilsbemiddeling.
Mijn oproep is dus simpel: christenen aller landen, verenigt u! Neem de regie opnieuw zelf in handen van wat ‘christelijk’ heet, voordat de christelijke leiders dat woord zo’n slechte naam hebben gegeven, dat niemand het meer horen wil. Dichterbij, klinkt dat zo: christenen in parochies, ziekenhuizen, scholen, universiteiten: eis inspraak, zeggenschap, niet per gratie, maar als uw oorspronkelijk recht. Het evangelie is te kostbaar om ten eeuwigen dage te laten beheren door professionals.
20 september 2010, Dr. Dick Wursten (theoloog, inspecteur protestants-evangelisch godsdienstonderwijs)