(n.a.v. "Juridische kapers op de kust" opinie-artikel van Jurjen Wiersma, DM 02/02/2000, waarin deze beweert dat a. de mens mondig genoeg is en b. de arts veelwetend is en goed kan luisteren)

- artikel verschenen in DM 09/02/2000 -
discussie rond euthanasiewetging

"Over het volle leven, over de kwaliteit van leven en sterven, waken tegenwoordig mondige mensen zelf. Zij worden bijgestaan door vernemend-rationeel ingestelde artsen", beweert Jurjen Wiersma in zijn opinie-artikel van 2 februari in deze krant. Regel- en wetgeving omtrent euthanasie is dan ook helemaal niet nodig, sterker nog, zij zou deze serene samenwerking tussen artsen en mondige mensen alleen maar verstoren. Enigszins demagogisch roept hij dan het beeld op van een tandem van 'toetsende en tellende boekhouders en juristen', die het dan voor het zeggen zouden krijgen. Voorbijgaand aan de belediging die hij daarmee deze beide beroepsgroepen aandoet, wil ik hier mijn verbijstering uitspreken over de visie van deze hoogleraar ethiek.

De heer Wiersma moet namelijk wel in een andere wereld leven dan ik. In zijn werkelijkheid lopen blijkbaar alleen maar rustige en redelijke mondige mensen rond, die hun leven keurig onder controle hebben en alle dingen bijzonder fijntjes op een rijtje kunnen zetten. Deze mensen worden dan - helaas - ziek, maar gelukkig: daar zijn de zeer fijnzinnige en 'vernemend-rationele' artsen al die deze mondige mensen te hulp schieten, een en al bereidwilligheid om nu ook het persoonlijke sterven te begeleiden en tot een waardig gebeuren te maken. We mochten wensen dat het er in de werkelijkheid zo aan toe ging ! Mijn ervaring (en als predikant heb ik toch al heel wat mensen in de dood zien verdwijnen) is echter een andere en wel op beide terreinen die de heer Wiersma zo positief typeert.

Enerzijds wìl de moderne mens wel mondig zijn en leven we inderdaad in een cultuur waar mondigheid een grote waarde is geworden, maar waar echte mondigheid maar zelden wordt gevonden. Zo zuiver en beheerst als de mens hier wordt geschetst is hij maar zelden. Zijn rede is veel te zwak om deze serene positie te bereiken, laat staan vast te houden ten overstaan van zo iets ingrijpends als de eigen dood. Ja, in theorie, op afstand van het eigen sterven, lukt het wel aardig, maar eens zelf geconfronteerd met ziekte, gebrek, eindigheid en dood, steken allerlei irrationele reflexen de kop op. Angst gaat het leven beheersen en de rede kijkt vaak machteloos vanuit een hoekje toe. Wanhopig kijkt die mens dan naar zijn omgeving, familie, vrienden, dokters om van zijn angst verlost te worden. Enorm is dan de verantwoordelijkheid die op hen rust. Hoe reageren zij op signalen van angst, die soms vertaald worden in absoluut nìet willen sterven tot in het absurde toe, maar die evengoed kunnen worden vertaald in de direkte bede: Dood mij ! De menselijke communicatie, het vernemend verstaan wordt hier wel zeer op de proef gesteld. Wie hoort wat de patiënt ècht wil zeggen ? Misschien bedoelt hij wel in beide gevallen: "Blijf bij mij, houd mij vast !"

En zo kom ik vanzelf bij de tweede groep. De artsen. Zeer hoog staan zij aangeschreven bij dhr. Wiersma. Zij zouden geheel geleid worden door het vernemend-rationele denken (Kant) en geen last hebben van wat overal elders volgens de heer Wiersma in onze samenleving aan het gebeuren is, namelijk dat deze attente en luisterend houding van het verstand 'overvleugeld wordt door de technisch-instrumentele rede van de wetenschap en de techniek'. Tot mijn grote spijt moet ik zeggen, dat mijn ervaringen met geneesheren, met name in grote ziekenhuizen, een andere is. De goeden niet te na gesproken is de overvleugeling door de 'technisch-intrumentele' rede juist daar met handen te tasten. Vraag maar eens na bij mensen die vaak in ziekenhuizen komen, hoeveel moeite zij hebben met de 'technisch-instrumentele' aanpak van specialisten en andere geneesheren. Stel dat dit overdreven is en dat dit slechts geldt voor minder dan 1% van de artsen, dan nog is het mijns inziens geboden dat de patiënt in al zijn kwetsbaarheid door de wet beschermd wordt tegen misbruiken van de technisch-intrumentele rede in ziekenhuizen door precies die ene procent.

En dan bedoel ik - voor alle duidelijkheid - wel degelijk beide uitwassen die momenteel ter discussie staan: de op bestelling toegediende dood èn het eindeloos geweigerde sterven. Ik ben mij ervan bewust dat hiermee het laatste woord niet gezegd is in dit debat, maar vond toch dat ik mijn geachte geloofsgenoot, dhr. Wiersma, van wederwoord moest dienen.

ds. Dick Wursten