Letterlijke vertaling Dick Wursten

© 2015

Voor een metrische vertaling in het NL klik hier

Latin Text

17thC and modern editions
see below...

Translation Daniel J. Donahoe

In Early Christian Hymns, series II
(Middleton Connecticut, 1911)

Übersetzung Günter Krebs

© by Turba Delirantium
 und Gunter Krebs (2003)

Translation John Lord Hayes

In: Corolla Hymnorum Sacrorum
(Boston, 1887)

Al het geschapene in de wereld
is als een boek, een afbeelding:
het houdt ons een spiegel voor.
van ons leven, van ons sterven,
van onze staat en van ons lot
is het een betrouwbaar teken/zegel.

1

Omnis mundi creatura
quasi liber & pictura
nobis est & speculum;
nostrae vitae, nostrae mortis,
nostri status, nostrae sortis
fidele signaculum.
 

In this world each mortal creature

Shows our life in form and feature,

From the very dawn of birth;

Even as in a mirror showeth

How the man appeareth, groweth,

And his sad return to earth.

Die Geschöpfe dieser Erde
sind ein Buch und ein Gemälde
und ein Spiegel unsres Seins.
Unserm Leben, unserm Sterben,
unsrer Lage, unserm Lose
können sie ein Zeichen sein.

On earth dwelling every creature,

Like a poem or a picture,

Mirrors forth our mortal sphere :

Of our being, of our ending,

Of our conduct, of our tending,

Is a signet true and clear.

De roos schetst onze toestand
is een correcte glosse op onze staat
een les voor ('lezing' van) ons leven:

Vroeg in de ochtend bloeit ze open
maar ze verdort, verwelkt
in de avond schemering.

2

Nostrum statum pingit rosa,
nostri status decens glosa,
nostrae vitae lectio.
quae dum primo mane floret,

defloratus flos effloret
vespertino senio.
 

Lo, the rose in spring arises

Till her splendid glow surprises:

In her charm a lesson lies;

Out of silent gloom she cometh,

Bursts the tender bud and bloometh;

Then at evening sinks and dies.

Unsern Zustand zeigt die Rose,
klar beschreibt sie unsre Lage,
unser Leben stellt sie dar.
Die am frühen Morgen blühet,
kaum erblüht verblüht die Blüte,
wenn am Abend alles welkt.

Our condition is depicted,

And the curse on all inflicted,

By the graceful rose's doom ;

With the blushing dawn it shineth,

But deflowered and stripped it pineth

In the hour of evening's gloom.

Dus:  ‘al wat leeft en bloeit’ vergaat,
verliest kleur, verlept, wijkt af (schiet door?)
door zich stervend op te richten,
oud en nieuw gelijkertijd,
een grijsaard en een meisje,
de roos verkwijnt terwijl ze zich opricht.

3

Ergo spirans flos ex[s]pirat
in pallorem, dum delirat
oriendo moriens;
simul vetus et novella,
simul senex et puella
rosa marcet oriens.**
 

So all flowers, their sweets exhaling,

Fail and faint, their beauty paling,

Dying while they seek the light;

Like the flowers, both youth and maiden

Rise and shine and fall, o'erladen

By the burden and the blight.

Taufrisch siecht dahin die Blüte,
wenn sie blaß in Fieberschauern
im Erblühen schon vergeht.
Alt und jung zur gleichen Stunde,
Greis und Kind in gleichem Maße,
welkt die Rose im Erblühn.

Zo bloeit de lente van het mensenleven op
in de prille morgen van de jeugd
voor een korte tijd,
Toch wordt deze ochtend al afgesloten
door de avond van het leven, wanneer
de levensschemering alles afsluit.

4

Sic aetatis ver humanae
juventutis primo mane
reflorescit paululum.
Mane tamen hoc excludit
vitae vesper, dum concludit
vitale (*senii) crepusculum.

                      corpusculum ***

In the spring of life, our morning,

Joys are born, the hour adorning;

Like the rose we rise and bloom;

Ah! how soon the sunny splendor

Fades away, while twilight tender;

Closes o'er us in the tomb.

Auch des Menschen Lebensfrühling
und der Jugend erster Morgen
blüht für eine kurze Zeit.
Doch im Lebensabend endet
dieser Morgen, und bald naht sich
jedes Lebens Dämmerung..

Youth, the springtime of man's being,

In the morn, how swiftly fleeing !

Flourishes its little day ;

But the morn the night excludeth,

And the span of life concludeth,

As the twilight fades away.

Terwijl hij (de jeugd) roemt in zijn schoonheid,
komt de leeftijd al waarin zijn schoonheid
hem wordt afgenomen en vergaat;

De bloem wordt stro, het sieraad drek,
de mens tot asse, terwijl hij

aan de dood tribuut betaalt.

5

Cuius decor dum perorat
ejus decus, mox deflorat
aetas, in qua defluit.
Fit flos foenum, gemma lutum,
homo cinis, dum tributum
homo (*huic) morti tribuit.

In his highest glow and glory

Man's estate is transitory;

Speeds the hour and comes decay;

Dead the flower, the bloom is blighted,

Day is done, and man, benighted,

Falls and changes into clay.

Noch eh' aller Glanz entfaltet
ist die Schönheit schon vorüber,
und die Zeit fließt drüber hin

Blume wird zu Heu, zu Kote
wird die Perle, und als Asche
zahlt der Mensch dem Tod Tribut.

While youth boasts its joys exhaustless,

Cometh on old age remorseless,

To deflower its vanity.

To dust the flower, to clay the jewel,

To ashes man, all come, while cruel

Death exacts its penalty.

Wiens leven en wezen is
straf, getob en dat het onvermijdelijk is
dat het leven met de dood afsluit.
Zo sluit de dood het leven, de klacht de lach,
de schaduw de dag, het getij de haven

wat 's ochtens begon, is 's avonds voorbij.

6

Cuius vita cuius esse

poena, labor, & necesse
vitam morte claudere,
Sic mors vitam, risum luctus,
umbra diem, portum fluctus,
mane claudit vespere.

Life is all a road of danger,

Man, therein, a passing stranger

Hastening onward to the grave;

Like the grass upon the meadow,

Like the day that dies in shadow,

Or the stream in ocean's wave.

Unabwendbar ist sein Leben
und sein Sein nur Qual und Mühe,
und das Leben schließt im Tod,

auf den Morgen folgt der Abend,
auf das Lachen folgt die Trauer,
auf das Leben folgt der Tod.

Meteen al richt hij zijn aanval op ons
met een blik die doodstraf brengt

de doodstrijd zelf is z'n masker.
Hij stelt dat wij zwoegen,         - propositio
hij voegt toe dat wij lijden,       - assumptio

en besluit dan met de dood.     - conclusio

7

In nos primum dat insultum
poena mortis gerens vultum,
labor mortis histrio:

Nos proponit in laborem,
nos assumit in dolorem,
mortis est conclusio.

Death is with us at the starting

Of our journey; at the parting

We behold his sullen face;

Still we bow beneath his burden;

Grief and labor are the guerdon

He awards us in the race.

Unsres Daseins erste Qualen
tragen schon des Todes Züge,
und die Mühe kündet Tod.

Uns den Mühen auszusetzen
und den Schmerzen hinzugeben
ist des Todes Forderung.

Ergo: onder deze wet besloten

is uw staat/toestand, mens, lees,
zie, wie gij zijt,

Waartoe gij ooit geboren zijt,

Wat gij zijt hier en nu , en wat gij wezen zult,

Bekijk het nauwgezet.

8

Ergo clausum sub hac lege
statum tuum, homo, lege,
tuum esse respice,

Quid fuisti nasciturus,
quid sis praesens, quid futurus,
diligenter inspice.
 

See thy state, O Man, and wonder!

Learn the law thou livest under;

But be also swift to scan

These great ends of thy creation,

Simple faith, thy own salvation,

And the love of God and man.

Unter dies Gesetz gezwungen,
Mensch erkenne deine Lage
und bedenke, was du bist,

Was du warest neugeboren,
was du bist, und was du sein wirst
oh, beachte es genau.

Therefore, man, thy state recorded

Read, in lesson briefly worded,

Thine hereafter look upon !

Why wert thou to live created,

Present, future, how related,

Diligently think thereon !

Berouw de straf, beween de schuld,
breidel emoties, stop de minachting,
leg af uw hoogmoed;
Gij die de geest regeert, stuurman,
regeer de geest, leid de stromen,
opdat zij niet in verre verten vervloeien.

9

Luge poenam, culpam plange,
motus fraena, fastum frange,
pone supercilia; 

Mentis rector & auriga
mentem rege, fluxus riga,
ne fluant in devia.
 

Give no rein to guilt or languor,

Curb thy will, refrain from anger,

And let pride assume no sway;

And O God of earth and ocean,

Be our guide in every motion

Lest we wander from Thy way.

Weine über Schuld und Strafe,
halte still, nichts übereile,
lege jeden Hochmut ab.

Lenker, Steuermann des Geistes,
lenke unsern Sinn und sorge,
daß sein Weg nicht irre geht.

Mourn each sin and fault prevailing,

Rule thy actions, cure each failing,

Cast thy boastful pride away.

Be of thine own mind the ruler,

Of its impulses controller,

Lest they carry thee astray.