Die fröhliche Wissenschaft
De vrolijke wetenschap

Friedrich Nietzsche

online editie (D) en vertaling (NL)
(klik op de titelpagina hieronder)

Toelichting op het vertaalproject:

De eerste editie van de Vrolijke Wetenschap (1882) heeft een uitspraak van Ralph Waldo Emerson als motto: "To the poet, to the philosopher, to the saint, all things are friendly and sacred, all events profitable, all days holy, all men divine." (The Journals and Miscellaneous Notebooks. vol. VIII: 1841-1843), door Nietzsche alsvolgt vertaald:

Dem Dichter und Weisen sind alle Dinge befreundet und geweiht, alle Erlebnisse nützlich, alle Tage heilig, alle Menschen göttlich.

Voor dichters en wijzen zijn alle dingen als vrienden, voor hen is alles gewijd; al wat ze beleven is nuttig; alle dagen zijn hen heilig, alle mensen goddelijk. [opm. De 'filosoof' van Emerson is een 'wijze' geworden, en al vertalend is de 'heilige' verdwenen.)

Deze open, verwelkomende, vriendelijke atmosfeer ten opzichte van alles wat hij om en in zich waarneemt (sensitief, sensibel), doortrekt nog grote delen van het boek. Het leidt tot blijmakende inzichten, een vrolijke wetenschap. In 1886/7 heeft Nietzsche een vijfde boek toegevoegd, plus een cyclus met gedichten/liederen. Dat verstoort - letterlijk - de samenhang tussen dit boek en het volgende (Also sprach Zarathustra, 1883): Het laatste aforisme van het vierde boek (nr. 342, titel: Incipit tragoedia) is namelijk quasi gelijk aan het begin van dat boek en introduceert Zarathustra. Die link is sinds de tweede druk verbroken. Dat stoort, - mij.
Maar die tweede druk heeft Nietzsche toch zelf gesuperviseerd! Zeker. Maar dat is geen argument tegen de eerste druk. En nog minder, als je je realiseert dat de tweede druk op z'n minst óók een poging Nietzsche's nieuwe uitgever was, om de onverkochte stock van de eerste druk alsnog te kunnen slijten, vanzelfsprekend als een "geheel vernieuwde en vermeerderde uitgave". Vandaar het voorwoord, het vijfde boek, de liederencyclus van 'Prinz Vogelfrei'. Ik vind het geen verbetering. Vandaar dat ik mij in mijn vertaling richt op de gedachten (Pensées) uit de eerste vier boeken.
De gedichten waarmee ook de eerste uitgave begint, heb ik ook niet vertaald. A. omdat ik dat niet kan (het wordt proza of het worden rijmpjes, beide niet gewenst. B. Hans von Bülow heeft Nietzsche de ogen geopend voor het feit dat hij geen componist was, ook al dacht hij zelf van wel. Iets soortgelijks heeft nooit iemand met vergelijkbaar gezag tegen Nietzsche gezegd m.b.t. zijn gedichten. Nietzsche's poëtische zeggingskracht zit echter in zijn proza, niet in z'n gedichten. Zijn proza is soms pure poëzie, en zeer muzikaal. Zijn verzameld bundels zijn zeer geslaagde muzikaal-evocatieve gedachten-composities, rapsodisch brein-vuurwerk. Ze lezen is ze uitvoeren, horen en proeven tegelijk.

Waarom ze in het Nederlands vertalen?

Ik vertaal ze, omdat niet veel mensen het historisch beladen Duits van Nietzsche nog machtig zijn. Deepl of Chatgpt kan de tekens wel min of meer correct overzetten in een ander taalsysteem, maar je hoort zijn stem niet. En dat moet, wil je hem verstaan. In de samenhang van klank, ritme, beeld, en inhoud ontstaat namelijk de betekenis, de gedachte die te denken geeft, die je moet proberen te vatten (niet simpel), je eigen maken, en waarop je ook uitgenodigd wordt te reageren, die tegen te spreken (nr. 297). Pretentie heb ik als vertaler niet. Voor mij was het een oefening in goed lezen. Vanzelfsprekend ben ik schatplichtig aan Pé Hawinkels en Hans Driessen, wiens vertalingen zijn gepubliceerd (Arbeiderspers/Boom-Vantilt). Wilt u een volledige versie in boekvorm: koop die. Ik ga echter in mijn lezing eigen wegen, en neem af en toe zelfs een andere afslag, — bewust. Mijn 'credentiebrieven'? Duits op het gymnasium in de jaren 1970, een op Duitsland geöriënteerde studie theologie in de jaren 1980, en een langdurige omgang met Bach's cantates (ja, dat helpt echt om Nietzsche te verstaan). Zodoende: for what it's worth.

oktober 2025 - Dick Wursten