Conques, timpaan teksten (Latijn-Nederlands)

Wat zeggen de inscripties?

De liefde voor literatuur en poëzie kenmerkte de Benedictijnen (waartoe de abdij hoorde) van wat men wel eens de Romaanse Renaissance van de 11-12de eeuw heeft genoemd (intellectueel centrum: de klooster school van de Victorijnen nabij Parijs). Je kunt dat goed zien in de teksten die op het timpaan van Conques zijn gegraveerd. Het is meer dan 'onderschriften' (of bovenschriften). Als je de hieronder genummerde teksten achter elkaar zet, dan vormen de inscripties een pefect gedicht. Dat wil zeggen: het zijn 12 Leonijnse verzen (= 5 a 6 versvoeten, met een rijmklank in (of net voor het midden) en het eind). Voor ik eraan begin: alle afbeeldingen en transcripties komen van de website van Pierre Séguret https://www.art-roman-conques.fr/index.html. Geweldig rijk aan informatie...


les 12 vers léonins


Deze vorm van Latijnse versificatie was erg in de mode in de kloosterschool (voorloper van de latere universiteiten) in Parijs bij de Victorijnen (grote naam: Hugo van Sint-Victor). Het leonijnse vers is ook mnemotechnisch heel interessant. Door het vaste metrum en binnenrijm, onthoud je gemakkelijker wat er staat. Een dichtvorm als geheugensteun. Zoals gezegd wordt het leonijnse vers gekenmerkt door binnenrijm. De 2x5 die de verkorenen en verdoemden beschrijven zijn hexameters (6 heffingen) met rijk rijm. De laatste twee (= regel onderaan het timpaan) vormen een elegisch distichon (eerste regel is hexameter (6 heffingen), tweede pentameter (5 heffingen). Hierdoor is er na durum een dreigende cesuur. Lees gewoon luidop voor en je merkt het. Het Latijn is moeilijk lezen voor ons modernen omdat indertijd woorden werden 'ingekort' (en hier op wel bijzonder ingenieuze wijze), en U/V een en dezelfde letter was (ik heb hieronder de U's geschreven waar wij ze verwachten), en de tweeklanken 'oe' en 'ae' beide als 'e' werden geschreven. Dus als er PENIS staat, versta PAENIS of POENIS (straffen), niet penis.
In regel 6 lijkt het erop dat de auteur bewust speelt met OMNES en HOMINES. Het eerste woord past binnen het metrum, het tweede niet. Hij bedoelt echter het tweede, en schrijft dus HOMNES. Er zit maar 1 schrijffout (graveer-uitkap-fout) in: Regel 9: FALSD moet zijn FALSI. In regel 4 is de begin-C van Casti (helemaal links bij het dak van Abrahams schoot) er wel geweest, maar verdwenen in de loop van de tijd.

  1. SAnCTORUM CETUS STAT XP(chr)ISTO IUDICE LETUS
  2. SIC DATUR ELECTIS AD CELI GAVDIA VECTIS
  3. GLORIA PAX REQUIES PERPETUUSQue DIES
  4. [C]ASTI PACIFICI MITES PIETATIS AMICI
  5. SIC STANT GAUDENTES SECURI NIL METUENTES

  6. HOM[i]NES PERVERSI SIC SUNT IN TARTARA MERSI
  7. PENIS INIUSTI CRUCIANTUR IN IGNIBUS USTI
  8. DEMONAS ATQue TREMUNT PERPETUOQue GEMUNT
  9. FURES MENDACES FALSD(sic) CUPIDIQVE RAPACES
  10. SIC SUNT DAMPNATi CUNCTI SIMUL ET SCELERATI

  11. O PECCATORES TRANSMUTETIS NISI MORES
  12. IUDICIUM DURUM VOBIS SCITOTE FUTURUM

NEDERLANDS

  1. De gemeenschap van de heiligen staat verheugd voor Christus de rechter.
  2. Zo wordt aan de uitverkorenen, die tot de hemelse vreugden zijn gevoerd, gegeven
  3. heerlijkheid, vrede, rust en de eeuwigdurende dag (eeuwig licht).
  4. De kuise, de vredelievende, de zachtmoedige, de vroomheidslievenden
  5. staan zo vreugdevol in veiligheid, zonder angst.

  6. Zo worden verdorven mensen ondergedompeld in de onderwereld
  7. De onrechtvaardigen worden gekweld met straffen en door vlammen verteerd
  8. Oog in oog met demonen beven ze en kreunen ze eindeloos
  9. Zo worden dieven, leugenaars, bedriegers en hebzuchtige rovers
  10. allen tesamen verdoemd, samen met de misdadigers.

  11. O zondaars, als jullie je gedrag niet veranderen,
  12. weet dan dat het toekomstige oordeel hard zal zijn.

 

FRANSE vertaling (van de website https://www.art-roman-conques.fr/12vers.html)

  1. L’assemblée des saints se présente réjouie devant le christ juge
  2. Ainsi aux élus conduits aux joies du ciel sont offerts
  3. la gloire la paix le repos le jour éternel
  4. Les chastes les pacifiques les doux les amis de la piété
  5. se tiennent ainsi debout joyeux dans la sécurité, sans crainte.

  6. Ainsi les hommes pervertis sont plongés dans les tartares
  7. Les injustes sont tourmentés de supplices, brûlés dans les flammes
  8. Face aux demons, ils tremblent et gémissent perpétuellement
  9. C'est ainsi que les voleurs, menteurs, trompeurs et les rapaces cupides,
  10. sont tous condamnés comme les criminels

  11. Ô pécheurs a moins que vous ne modifiiez vos comportements,
  12. sachez que le jugement futur sera rude.

 

Er staat nog meer tekst op het timpaan.
Dat zijn dan onder/bovenschriften, of schriftcitaten (spreuken rond het Laatste Oordeel, Mt. 25). 
Even van boven naar beneden..

conques_top

HELEMAAL bovenaan herkent u in sterk afgekorte (en beschadigde) vorm het  'INRI' Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum. 
Daaronder SOL (zon) LANCEA (lans), CLAVI (spijkers/nagels) LUNA (maan).
Daaronder "Dit teken van het kruis zal in de hemel zijn wanneer" (vul aan: "de Heer zal komen om te oordelen"). Dit is geen letterlijk bijbelvers, maar een 'ingevuld' bijbelcitaat uit de liturgie (antifoon) van het feest van de 'inventio crucis'. Full text: Hoc signum crucis erit in caelo cum dominus ad judicandum venerit tunc manifesta erunt abscondita cordis nostri; alleluia, alleluia.

Zowel aan de rechter- als linkerhand van Christus is een spreuk te lezen om sterk afgekorte vorm, maar bekend, want een bijbeltekst: Ik vul ze aan.
- Aan Christus rechterhand: [komt gij gezegenden] van mijn Vader, neemt bezit [van het rijk, dat] voor u [is bereid].
- Aan zijn linkerhand: "wijkt van mij [verdoemden,in het eeuwig vuur]."

conques_rechts-links

rechterhand: I PATRIS MEI P..IDETE VO  (voluit: [VENITE BENEDICT]I PATRIS MEI P....IDETE [REGNVM QVOD] VO[BIS PARATVM EST]

linkerhand: DISCEDITE A ME M[ALE]DI[CTI] (het laatste was vroeger nog zichtbaar naar 't schijnt. U mag aanvullen: IN IGNEM AETERNVM)

Er is nog meer, maar dit lijkt me genoeg.

U ziet hierboven trouwens hoe behendig en speels de sculpteur/schrijver bezig is. De woorden DISCEDITE A ME zijn in elkaar verweven. En de rechthand van Christus dekt eigenlijk precies het weggevallen stukje tekst 'OSS' af in P....IDETE

Ook de schrijfwijze van Christus is ingenieus (niet vanwege plaatsgebrek, maar vanuit...: Χριστός (Christos) wordt in het Latijn Christus. Hier moet de ablatief staan: CHRISTO , maar voor de aardigheid schrijft de schrijver XPISTO , d.w.z. de Griekse lettres X (Xhi) et P (Rho).

christo

Van de franse website nog dit:

UNE SCANSION EXEMPLAIRE

Filoloog François De Coster beschrijft het reciteer ritme als "onthutsend duidelijk", het resultaat van een onberispelijke prosodie in de afwisseling van lange en korte lettergrepen, en een perfect metrum volgens de regels van de Latijnse versificatie. Hij wijst er ook op dat de rijmen altijd rijk zijn. De versvoeten bestaan uit één tot vier lettergrepenL hier ziet u de tekst met accentueringen

The 12 leonine verses

Indien moeilijk leesbaar: klik op de afbeelding (Lange lettergrepen worden gemarkeerd met een macron (-); korte lettergrepen met een micron (∪). Interne rijmen zijn onderstreept, de versvoeten worden gescheiden door een schuine streep (/) en de cesuur wordt aangegeven met een verticale balk (I).

2025 Dick Wursten
met gebruikmaking van het overvloedige materiaal beschikbaar op https://www.art-roman-conques.fr/index.html. Geschreven door niemand minder dan Pierre Séguret

 

Home
Up
Charlotte de Bourbon
Books
Movies
de vierde Wijze
Franciscus' vogelpreek
Holy ignorance
Aanbidding der koningen
de mythe van Europa
Pelgrimage naar Vézelay
de verboden lezing
A gothic incarnation
Dichters
de nar bij het altaar
Conques
Maria Magdalena
Charivarius

 

This site was last updated
 januari, 2025