GELOOF EN WETENSCHAP

Het probleem is duidelijk genoeg. De beoefenaar van de natuurwetenschappen werkt met een ander denkmodel dan de gelovige. De natuurwetenschappen verklaren, zoeken naar oorzaken en gevolgen, stellen hypothesen op, toetsen deze aan de werkelijkheid en komen zo tot een theorie (die vervolgens weer verfijnd of getest wordt etc..). Het verstand (rede) is hier het aan het werk om de gegevens om te zetten tot kennis: het hoofd regeert.

De gelovige stelt zich anders op. Zijn belangrijkste kenorgaan is zijn hart (nee, niet het biologische, maar… ah ja, juist). Hij verklaart niet zozeer, maar verwondert zich; hij zoekt niet naar oorzaak en gevolg, maar naar zin en betekenis. Hij streeft niet naar een theorie, maar hij zoekt naar … ja naar wat eigenlijk? Ach laten we maar voor het gemak zeggen ‘God’. En als hij die vindt is hij dan klaar? Neen, dan verwondert hij zich nog meer en zegt dat hij God alleen maar heeft kunnen vinden, omdat hij al door God gevonden was.

Is met deze korte schets nu gezegd dat geloof en wetenschap nu gedoemd zijn om langs elkaar heen te praten, omdat ze elkaar niets te zeggen hebben, of erger nog: dat ze altijd op gespannen voet met elkaar zullen leven? Ik denk het niet.

In een ander verband komen we namelijk soortgelijke tegenstellingen tegen. Men kan een bloembollenveld gewoon móói vinden. En men kan diezelfde bloemen ook gaan meten en grafiekjes maken van de lengte van de meeldraden. Men kan zelfs de waarde berekenen van die bloemen in geld. Het één sluit het ander niet uit. Het is gewoon een andere benadering van dezelfde werkelijkheid.

We kunnen daarom maar beter duidelijk zijn. Bij geloof en wetenschap gaat het om twee heel verschillende benaderingen van dezelfde werkelijkheid, namelijk die van de mens. Daarbuiten is er geen en als die er al zou zijn dan is die voor mij niet toegankelijk. Ik weet het dat zullen niet alle gelovigen met me mee zeggen, maar ik zeg het wel.

Wat men in elk geval wel zal moeten beamen is dat de bijbel niet geschreven is vanuit het model van de natuurwetenschappen. Dat model bestond in die dagen niet. Wie het toch gaat lezen alsof dat wel het geval is, vergist zich. En als je antwoorden op wetenschappelijke vragen gaat zoeken in een spritiueel boek, krijg je verkeerde antwoorden, net zo goed als wanneer je spirituele vragen gaat stellen aan een wetenschappelijk boek.

Wie dus uit de bijbel theorieën afleidt over het ontstaan van de aarde en over de loop van de geschiedenis en die voorlegt aan de respectieve wetenschappers, moet dus niet raar staan te kijken dat hij geen gehoor krijgt.

Tegelijk is dat geen onschuldige actie. Zulk gedrag veroorzaakt schade en wel naar twee kanten tegelijk. Aan de kant van de natuurwetenschap veroorzaakt hij irritatie, die gemakkelijk kan omslaan in een aanval op het geloof tout court. Wat moet een wetenschapper binnen zijn werkmodel aanvangen met claims die gebaseerd zijn op oncontroleerbare openbaring? Aan de andere kant veroorzaakt hij ook schade aan de kant van het geloof. Wat die bijbelteksten nu echt zelf willen zeggen, komt namelijk vaak niet eens meer aan bod, zozeer is men verblindt door de vraagstelling.

Het heeft eeuwen geduurd voor men dit ging begrijpen en sommigen verstaan dit nog niet. In plaats van over het evangelie (de waarheid van het ‘hart’) te spreken verdedigt men het wereldbeeld van ongeveer 2000-3000 jaar geleden, dat men heilig heeft verklaard.

Afin, laten we het gewoon eens uitproberen.

LEZEN:

a. Psalm 29 (Gods majesteit in het onweer)

b. Uit de Encyclopedie : ‘onweer’

Onweer is een atmosferisch verschijnsel dat wordt gekenmerkt door het overspringen van elektrische vonken, de bliksem, en dat gepaard gaat met een rommelend geluid, de donder. De bliksem is het gevolg van de scheiding van negatieve en positieve ladingen, die in een wolk tot stand is gekomen. Daarbij kunnen ontladingen plaatsvinden tussen een wolk en de aarde, tussen twee tegengestelde ladingen in één wolk en tussen verschillende wolken. De donder ontstaat door de bewegingen van de lucht die een bliksemstraal veroorzaakt. Indien er een telkens oplichten van wolken zichtbaar is, zonder dat men de bliksem kan onderscheiden en de donder horen, spreekt men van weerlichten.

Uit deze beide leesstukken blijkt de verschillen in benadering. Is de psalm waardeloos geworden nu we het onweer anders bekijken? Heft de encyclopedische kennis (de natuurwetenschappelijke aanschouwingswijze) de existentiële kennis op? Of hebben beiden hun eigen gelijk en kunnen ze elkaar niet tegenspreken ?

VOOR VERDER GESPREK

• Maar het gaat in de bijbel toch óók om feiten?

• God is toch ook de Heer van de geschiedenis, al is de bijbel geen geschiedenisboek?

• De aarde en de hemel zijn toch door God geschapen?

• Het volk Israël is toch uitgeleid uit Egypte?

• De Heer is toch opgestaan?

Jawel, maar dat is nooit te bewijzen (en niet alleen omdat het historisch zo lang geleden is). Ook zul je bij elk van deze uitspraken moeten toelichten waarnaar de gebruikte begrippen (‘geschapen’, ‘opgestaan’) nu eigenlijk verwijzen.

Suggesties bij de bespreking: Noteer verschillen voordat je erover gaat praten. Geef alleen je eigen mening als je die van een ander eerst hebt samengevat tot diens volle tevredenheid.

Dat lijkt een omslachtige manier van werken, maar de resultaten zijn veel beter dan bij het ‘elkaar onder de tafel praten’.

VERDIEPEND

Een goede oefening is om Genesis 2:4vv (het tweede scheppingsverhaal: de mens (ha-Adam) op de lege aarde, in de tuin met de dieren zonder mede-mens maar in gesprek met God, en de boom en de slang) te lezen zonder zelfs maar aan de vraag ‘schepping en/of evolutie’ (of aan waar of niet waar gebeurd) te denken en de leerlingen opdracht te geven om zich af te vragen wat dit toch vreemde verhaal nu eigenlijk zeggen wil.

gebaseerd op W. ter Horst, Het Woord en de Kerk, dl. 4 -

EXTRA

Wat vind je van deze cartoon?

Stellen ze de tegenstelling tussen beide correct voor?