Friedrich Nietzsche
online editie (D) en vertaling (NL)
(klik op de titelpagina)
De eerste editie van Nietzsche's bekendste boek heeft als motto een uitspraak van Ralph Waldo Emerson: "To the poet, to the philosopher, to the saint, all things are friendly and sacred, all events profitable, all days holy, all men divine." (The Journals and Miscellaneous Notebooks. vol. VIII: 1841-1843), door Nietzsche alsvolgt vertaald:
Dem Dichter und Weisen sind alle Dinge befreundet und geweiht, alle Erlebnisse nützlich, alle Tage heilig, alle Menschen göttlich.
Voor dichters en wijzen zijn alle dingen als vrienden, voor hen is alles gewijd; al wat ze beleven is nuttig; alle dagen zijn hen heilig, alle mensen goddelijk. [opm. De 'filosoof' van Emerson is een 'wijze' geworden, en al vertalend is de 'heilige' verdwenen.)
Deze open, verwelkomende, vriendelijke atmosfeer ten
opzichte van alles wat hij om en in zich waarneemt, doortrekt dit boek. Het zijn
blijmakende inzichten, een vrolijke wetenschap. In 1886/7 heeft Nietzsche een vijfde boek
toegevoegd, plus een cyclus met gedichten/liederen. Dat stoort, — mij.
Maar niet alleen mij, het verstoort ook letterlijk de samenhang tussen dit boek
en het volgende. Het laatste aforisme van het vierde boek (nr. 342,
titel: Incipit tragoedia) introduceert Nietzsche's alter ego:
Zarathoestra. De tekst is voor 99% gelijk aan het
begin van Also sprach Zarathustra, Nietzsche's volgende boek
(1883).
Maar die tweede druk heeft Nietzsche toch zelf gesuperviseerd! Zeker. Maar
dat is geen argument tegen de eerste. Temeer daar die 2de druk vooral een
poging van de nieuwe uitgever is om de onverkochte stock alsnog
te kunnen slijten. Als je een
slecht verkocht boek opnieuw in de markt wilt zetten, moet je suggereren dat
het een geheel vernieuwde en vermeerderde druk is. Vandaar het voorwoord,
vandaar het
vijfde boek, vandaar de afsluitende liederencyclus van
'Prinz Vogelfrei'. Ik vind het geen verbetering, geen vooruitgang. Vandaar dat ik mij
in mijn vertaling richt op de gedachten (Pensées)
uit de eerste vier boeken. Maar die prachtige gedichten
dan, die zijn inhoudelijk toch ook belangrijk. Zal wel zijn, Laat ik muzikaal
antwoorden.
Hans
von Bülow heeft Nietzsche ooit de ogen geopend voor het feit dat hij geen
componist was, ook al dacht hij zelf van wel — de waarheid deed
pijn, maar werd erkend (aanvankelijk toch). Iets soortgelijks heeft nooit iemand met vergelijkbaar
gezag tegen Nietzsche durven zeggen m.b.t. zijn gedichten/rijmen/liederen. Nietzsche's kracht ligt in zijn proza. Dat is hoogst poëtisch,
muzikaal.
Zijn aforismebundels zijn m.i. zeer geslaagde muzikale gedachten-composities, rapsodisch
brein-vuurwerk, maar niet
onsamenhangend. Ze lezen is ze uitvoeren, horen en proeven tegelijk.
Ik vertaal ze, omdat niet veel mensen buiten Duitsland het Duits nog beheersen, en AI Nietzsche's gedachten wel min of meer correct kan overzetten in het Nederlands, maar je hoort zijn stem niet meer. En die verdient gehoord te worden, — in de samenhang van klank, ritme, beeld, en inhoud: deze vier samen vormen de gedachte die te denken geeft, die je moet proberen te vatten (niet simpel), je eigen maken, om op te kunnen reageren (dat ook). Pretentie heb ik als vertaler niet. Vanzelfsprekend ben ik schatplichtig aan Pé Hawinkels en Hans Driessen, wiens vertalingen zijn gepubliceerd (Arbeiderspers/Boom-Vantilt). Wilt u een volledige versie in boekvorm: koop die nieuw of 2de hands. U komt Nietzsche tegen. Ik ga echter in mijn lezing eigen wegen, en neem af en toe zelfs een andere afslag, — bewust. Mijn 'credentiebrieven'? Vier jaar Duits op het gymnasium in de jaren 1970, een op Duitsland geöriënteerde studie theologie in de jaren 1980, en een langdurige omgang met Bach's cantates (ja, dat helpt echt om Nietzsche te verstaan). For what it's worth.
oktober 2025 - Dick Wursten
