De brede en de smalle weg |
|||||||||||||||
|
|
Historische achtergrond en betekenis
Hierboven een van de eerste Engelse versies (ca. 1885).
24 x 19''. Op deze pagina kunt u lezen over de verschillende ontwerpen van de prent, hoe ze vanuit Duitsland in Nederland en Engeland (Open Air Mission) terecht kwam, en hoe je 'm wel en niet moet lezen (interpreteren). Onderwijl worden allerlei curieuze elementen, zoals de zondagtrein en de slavendrijver, toegelicht. KORT: De prent was uitnodigend-waarschuwend-educatief ('tot heil des volks') bedoeld en hing in de eeuw die volgde in menige huiskamer, school en catecheselokaal. Ze dient om mensen aan het denken te zetten over de prioriteiten in hun leven in het licht van de eeuwigheid (hemel of hel). Mw. Reihlen liet 'm drukken om gratis verspreid te worden. Samen met haar zoon Theodor had ze er een toelichting bij geschreven. Over mw. Reihlen, zie https://de.wikipedia.org/wiki/Charlotte Reihlen
De graveur van dienst was de lithograaf, Veduta-schilder (gedétailleerde landschappen, stadsgezichten) Conrad Schacher (1831–1870). Mw. Reihlen instrueerde hem tot in het détail, geassisteerd door haar zoon Theodor. Schacher maakte diverse ontwerpen, en corrigeerde die tot mw. Reihlen tevreden was. Hij is dus volledig 'instrumenteel'. De gravure was ca. 1865 klaar en kon via diverse drukgangen worden ingekleurd (chromo-lithografie). De inspiratie - zo vertelt mr. Kirkham - had mw. Reihlen gehaald uit vergelijkbare prenten die echter niet aan haar hoge standaard (inhoudelijk en grafisch) voldeden (Op deze pagina heb ik enkele kandidaten verzameld die ze gekend zou kunnen hebben). In 1890 - dus lang na mw. Reihlen's dood - verscheen een iets aangepaste versie (graveur: Paul Beckman). In 1921 brengt Carl Schweickhardt (1858–1925), oprichter van de St.-Johannis-Druckerei in Lahr, een nieuwe Duitse versie op de markt. De prent wordt aangepast aan de Engelse - zie onder voor de reden waarom - maar behoudt nog enige bijzonderheden. Ze wordt opnieuw zeer zorgvuldig gegraveerd en in 9 kleuren gedrukt (nu is het dus een echte kleurenprent). Ze is verkrijgbaar in het Duits, Engels, Nederlands, Spaans, Armeens en Hongaars. Sinds 1960 is de plaat wereldwijd geüniformiseerd (d.w.z. ook Duitsland past zich nu helemaal aan aan de Engelse versie). Grafisch en esthetisch is ze er echter niet op vooruitgegaan. bron: https://wkgo.de/themen/zwei-wege-bild Het exemplaar dat het dichtst bij het origineel komt en waarvan ik een afbeelding heb kunnen vinden, is deze prent uit 1873: Der breite und der schmale Weg (Landeskirchliches Archiv Stuttgart, Museale Sammlung, Inv. Nr. 03.006 - foto afkomstig van bovengenoemde website). Afmetingen: 474 x 382 mm
Vanuit Duitsland kwam deze prent bijna meteen in Nederland terecht. Ze werd - zo lees ik in het verslag van G. Kirkham - door een zekere 'Pastor Israel' aan jonkheer A. M. C. van Asch van Wijck (Utrecht) bezorgd. Reeds in 1867 laat H. de Hoogh in Amsterdam de prent in het Nederlands vertalen en drukken (graveur: Tresling & co). De verkoop is een groot succes, 10.000 ex., zegt de uitgever. De Nederlandse gravure voegt grafisch ook enkele elementen toe:
In 1868 komt de 'openlucht-evangelist' Gawin Kirkham uit London in Amsterdam spreken. Hij ontdekt de prent, neemt die mee naar Engeland en laat er een kleurrijke versie van schilderen op groot formaat (2,7m x 3,6m), die hij bij zijn preken ingenieus laat belichten. Het is een groot succes. Of zoals hij het zelf beschrijft 20 jaar later: It was soon evident that there was a living power in the Picture; and I conceived the idea of expounding it in public. For this purpose I had an enlarged copy painted, succeeded by three others, each larger than its predecessor. The last—the one I now use—was painted by Henry Bevis, scene painter, 140, Pentonville Hill, London, and is nine feet wide and twelve feet long. It is painted in dulled oils, suspended on an ingenious frame, and lighted by a "new quintuple dual illuminator "—five duplex lamps in one - (both invented by Mr. Leonard Todd) placed at its foot. From these copies I have lectured in public 909 times in eighteen years to tens of thousands of people. Mensen wilden de plaat natuurlijk ook hebben. Eerst importeert hij gewoon de Nederlandse versie. Maar wegens het grote succes laat hij in 1883 een Engelse versie ontwerpen (ingekleurde litho) en biedt die samen met het boekje waarin de prent verklaard wordt te koop aan. 'Preken rond deze poster' wordt één van zijn meest succesvolle evangelisatiecampagnes. Het is echter pas de full colour editie die hij nog iets later op de markt brengt, die de verkoopcijfers van de prent echt de hoogte in stuwen. Of in mr. Kirkham's eigen woorden After my lectures people naturally wanted the Picture. So when 4,000 Dutch copies had been imported and sold, Messrs. MORGAN AND SCOTT issued an English Shilling Edition, in October, 1883. The size was the same as that of the German and Dutch, viz., nineteen inches by twenty-four, and, like them, it was tinted only. But when a pretty edition in six colours was produced, it became first favourite with the public, and is now the only one printed. So great has been the demand that 50,000 copies have been sold in five years; and it has been carried to the ends of the earth. At the same time (October, 1883) a miniature copy of the Picture was engraved and printed on the title page of the Explanation. The present issue brings the total of this explanation in English to 100,000. De zwart-wit prent onderaan deze pagina komt uit het genoemde toelichtende boekje dat Kirkham bij de prent publiceerde (= vertaling van de Duitse toelichting). De prent die aan het begin van dit artikel is afgebeeld is de prent die hij Kirkham in 1883 liet ontwerpen. De tekst onderop de poster vertelt kort het verhaal: The picture accompanying mr. G. Kirkham's lecture. Hierop wordt abusievelijk als originele graveur a gentleman named Walker opgevoerd, terwijl het natuurlijk Schacher moet zijn (afb. zie boven). Nog vermeldenswaard: in 1890 bezoekt Mr. Kirkham dan eindelijk Stuttgart en wordt onthaald door de zoon van Charlotte, Adolf Reihlen in het diakonessenhuis. Twee achtereenvolgende avonden geeft hij voor 1.000 man in het Stuttgartse Concertgebouw zijn fameuze lezing (ook ongeveer voor de 1.000ste keer) met de grote afbeelding erbij. BRONNEN
CURIOSA: De zondags-trein en de slavendrijver
De slavendrijver die vlak voor de spoorbrug bezig is drie slaven (duidelijk zwarte slaven op het origineel, ook op de Engelse. Later niet meer. Interessant détail.) op te drijven verwijst voglens de tekst (Jeremia 15,14) naar de straf van God voor zijn volk. Ze zullen in ballingschap als slaven moeten leven. Recente Nederlandse herdrukken komen uit evangelical of conservatief gereformeerde hoek (De Groot - Goudriaan, boekhandel Den Hertog). In de laatste edities is duidelijk calvinistische censuur toegepast op de prent. Jezus is van het kruis gehaald (dit was reeds een oude kritiek. Bij een grote commerciële herdruk in 1974 gericht op de internationale markt, is het kruis leeg). Ook het Alziend oog van God (driehoek) bovenaan is gewist, de tekst is blijven staan (dit sinds 1989), wegens mogelijke associatie met de vrijmetselaars?). Op de allerlaatste editie (hieronder) zag ik dat ook de term 'zondagtrein' is gewist. De bijbelteksten zijn de leessleutel. Elke scène wordt begrijpelijk als je die tekst opzoekt.
Kern is natuurlijk de tekst uit de Bergrede: Mattheüs 7, 13-14 “Gaat in door de enge poort, want wijd is de poort en breed de weg, die tot verderf leidt; velen zijn er die daardoor ingaan; want eng is de poort, en smal de weg, die ten leven leidt, en weinigen zijn er, die hem vinden.” Een tekst die op de volgelingen van Jezus erop wijst dat ze niet
moeten denken dat het gemakkelijk zal zijn om 'het goede spoor' te houden in
het leven. Dit wordt op de prent aanschouwelijk gemaakt. Met behulp van
een wel iets te gemakkelijk 'zwart-wit' schema, maar mw. Reihlen
bedoelde het goed en ze is echt geen simpele ziel, zoals we boven hebben
gezien. Er zit een sterke sociale ondertoon in haar appèl. Ze vraagt
aandacht voor de zwakken, echt engagement.
Doorsteekjes?De scheiding is niet absoluut. Ik wees er al op. Het hek is kapot, er zijn bruggetjes over de afgrond. Je ziet de verloren zoon (die vlakbij het hek de zwijnen hoedt) opstaan en terugkeren naar de Vader (= Nederlandse toevoeging uit 1867). En natuurlijk: Er is bovenal, boven alles, Gods alziend oog: niet bedreigend bedoeld (enkel voor wie een slecht geweten heeft), maar bemoedigend: God verliest de zijnen niet uit het oog... (1 Petrus 3,12)
EVALUATIE De prent is gedateerd. Zeker, niet alleen qua kleding en voorstelling, maar ook qua theologie. Anderzijds kan alles nog veel ongenuanceerder dan hier gebeurt. De sociale strijd tegen de ellende in het verindustrialiseerde Europa wordt hier ook gevoerd. Er zit ook een protest tegen het brutale kapitalisme in. Het beeld kan gebruikt worden om een bepaalde levensstijl pauschal te veroordelen, maar dat is m.i. niet de bedoeling van mw. Reihlen geweest. Het is stof tot zelfonderzoek. Voor ieder mens geldt het appèl: zit ik eigenlijk wel op de 'goede weg'? Die zelf-kritische vraag moet evenzeer in de kerk als op café gesteld worden. De context van Mt. 7 legt de vraag trouwens nadrukkelijk neer bij diegenen die van zichzelf menen dat ze op de goede weg zijn. Kortom: het zijn de zelfgenoegzame gelovigen die de wind van voren: Vele eersten zullen de laatsten zijn, en vice versa. Aan de vruchten kent men de boom. Zie hiervoor mijn preek over Mt. 7. Ook belangrijk: Jezus heeft het over dit leven, ook als hij spreekt over 'de weg die naar het verderf leidt'. Dat heeft mw. Reihlen ook goed begrepen. En zijn boodschap is en blijft een reminder: het komt er wèl degelijk op aan wat je met je leven doet en hoe je je prioriteiten stelt. Dat had mw. Reihlen goed gezien. Het is gewoon waar dat 'makkelijk' niet altijd 'goed' is, en dat de keuzes die je maakt (of nalaat) bepalend zijn voor het verdere verloop van je leven, ook los van een laatste oordeel. Wel is het natuurlijk opvallend hoe bijna onbewust de stad (en dus het gezellige stadsleven) met de plek van de zonde samenvalt, terwijl de natuur (het wordt steeds eenzamer daar, hoe verder de reis vordert) het goede leven verbeeldt. Ook een punt om eens over na te denken of dat wel klopt.
NOG WAT EXTRA's
Hieronder de tweede Duitse versie (1890/1 - Schacher > Beckman. De kleding is aangepast aan de Engels-Nederlandse versie.
Deze prent staat voorin het boekje dat open-air campaigner Gawin Kirkham later uitgaf. Hij heeft er - naar eigen zeggen - bijna 1000 keer over gepreekt, met goed gevolg, dat spreekt vanzelf. (Quote: From these copies I have lectured in public 909 times in eighteen years to tens of thousands of people.). Uitgave ca. 1885. De kleurenposter die hij apart liet drukken: The picture accompanying mister G. Kirkham's lecture... vindt u bovenaa deze pagina
op een aparte pagina heb ik nog wat andere prenten bij elkaar gezet. For what it's worth. |
||||||||||||||
|
This site was last updated |
|||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||
Zij was bezieler
van menig charitatief werk: weeshuizen, zondagscholen,
middelbare scholen voor meisjes
Zelfs de dierenrechten komen aan
bod (Vooraan op de brede weg mishandelt een man z'n pakezel.... Ook
dat is een zonde! Spr 12,10). 
Op de eerste prent was de kleding
beduidend ouderwetser. De man in het midden draagt bijv. nog een driekantige steek. Beckman heeft op
zijn versie de Nederlands-Engelse update ook in Duitsland doorgevoerd. Op de
originele prent van Schacher - zo vertelt Kirkham op gezag van de zoon van mw.
Reihlen - is de predikant overigens geïnspireerd op de zeer populaire, maar niet
onomstreden, missionaris-evangelist, Samuel Hebich, die in India actief was
geweest en zich begin jaren 1860 in Stuttgart had gevestigd. Kijk en
vergelijk. 
