In le Bestiaire, ou Cortège d'Orphée staat Orpheus centraal, de mythische dichter die de natuur met zijn zang aan zich onderwerpt (vandaar de subtitel; le cortège d'Orphée: de processie, de stoet van Orpheus), maar welk een vreemde natuur is dit en wat een eigenaardige dichter. 4x treedt Orpheus op, 26 'beesten' (nou ja?) passeren de revue.De os is geen os, maar een cherub, het paard is Pegasus en wat te denken van de Medusa-kwal...

Hoe langer je ernaar kijkt hoe intrigerender de gedichten (en de gravures) worden. Vandaar een complete editie met vertaling in het Nederlands en het Engels, incl. enig commentaar.  

Verder geldt: Don't underestimate Apollinaire !

NIeuwsgierig geworden ? Lees wat zijn vertaler (J.P. van der Sterre) vertelt op de Meanderwebsite

The Bestiaire ou Cortège d'Orphée (Bestiary, or Orpheus' Parade) is a bibliophile album of 30 short poems by Guillaume Apollinaire (text) and Raoul Dufy (woodcuts). It was published in 1911.

In 1906, Pablo Picasso, a friend of Appolinaire's had made some experimental woodcuts of animals, but had no time (or was not interested) to provide 30 woodcuts for the edition of 1911.

In this costly "multi-media" edition 26 animals (real and mythical as in medieval Bestiaries, full of symbolism) form the parade, organised by Orpheus plucking his lyre (the Orpharion, made of a tortoise-shell - of course one of the animals poetised and imagined). Orpheus himself is the subject of four poems and definitely the alter-ego of Apollinaire.

You can admire and read a selection below, or enjoy them all one by one via the linkbar.

Apollinaire was fond of music and the ambiguity of words...
 

Le Paon

En faisant la roue, cet oiseau,
Dont le pennage traîne à terre,
Apparaît encore plus beau,
Mais se découvre le derrière.

De Pauw

Als deze vogel met z'n aardse tooi

z'n veren opdraait als een rad

dan lijkt hij wonderbaarlijk mooi

maar toont ons wel zijn gat.

'faire la roue' = een radslag maken, (van vogels) zijn staart uitspreiden; (figuurlijk) zich van zijn beste kant laten zien, pronken, verwaand rondlopen.
 

When he spreads his tail, this bird,
Whose plumage trails on the ground,
He looks lovelier than ever,
yet, reveals his bottom.

Le Poulpe

Jetant son encre vers les cieux,
Suçant le sang de ce qu'il aime
Et le trouvant délicieux,
Ce monstre inhumain, c'est moi-même.

De Inktvis

Zijn inkt ten hemel spuiten,
het bloed van zijn vrienden zuigen
en dat heerlijk vinden,
dat onmenselijk monster, dat ben ik.

Spouting his ink heavenwards
Sucking the blood of his beloved
And finding it delicious,
that inhuman monster, that's me.

La Sauterelle

Voici la fine sauterelle,
La nourriture de saint Jean.
Puissent mes vers être comme elle,
Le régal des meilleures gens.

De Sprinkhaan

Kijk, de exquise sprinkhaan,
waarmee Sint-Jan zich voedde.
Konden mijn gedichten zijn gelijk zij,

een lust voor betere kringen.

 le régal = lievelingsgerecht, favourite dish

muziek: Poulenc

Look, an exquisite grasshopper
the nourishment of St. John.
May my verses be likewise,
the upperclasses' favorite dish.

La Mouche

Nos mouches savent des chansons
Que leur apprirent en Norvège
Les mouches ganiques qui sont
Les divinités de la neige.

De vlieg

Onze vliegen kennen liederen

die ze in Noorwegen hebben geleerd

van de ganische vliegen,

godinnen van de sneeuw.

Our flies know songs
Taught to them in Norway
By the ganique flies,
The snow godesses.

Les mouches ganiques qui sont

Les divinités de la neige.

Toutes n'apparaissent pas sous la forme de flocons, mais beaucoup ont été apprivoisées par les sorciers finnois ou lapons et elles leur obéissent. Les magiciens se les transmettent de père en fils et les gardent enfermées dans une boîte où elles se tiennent invisibles, prêtes à s'envoler en essaim pour tourmenter les voleurs, tout en chantant les paroles magiques, ainsi qu'elles-mêmes immortelles.

... de ganische vliegen,

godinnen van de sneeuw.

In het wild verschijnen ze als sneeuwvlokken, maar Finse en Laplandse magiërs hebben er inmiddels velen getemd. Ze geven die door van vader op zoon in gesloten houten doosjes. Hoewel onzichtbaar, kunnen ze elk moment uitzwermen om dieven te kwellen door magische woorden te zingen, die net als zijzelf onsterfelijk zijn.

La Carpe

De Karper

Dans vos viviers, dans vos étangs,
Carpes, que vous vivez longtemps !
Est-ce que la mort vous oublie,
Poissons de la mélancolie.

In visvijvers en in meren,

karpers, wat leeft gij lang !

Is de dood u soms vergeten,

vissen der melancholie.

muziek : Poulenc

In your fish-ponds, in your pools,
Carp, how long you live !
Is it, that death forgets you,
Fish of melancholy.

L'Écrevisse

De Kreeft

Incertitude, ô mes délices
Vous et moi nous nous en allons
Comme s'en vont les écrevisses,
A reculons, à reculons.

Onzekerheid, o mijn genoegens

U en ik we gaan op weg

gelijk de kreeften gaan

achterwaarts, ja achterwaarts.

Uncertainty, O my delights
you and I, off we go

just like the lobster,
retrograde, retrograde.

I'm not sure, but I like it

because you and I, we progress

like lobsters go

back and back again

Twijfel, o wat heerlijk

kom, we zijn hier weg

in kreeftengang

achterwaarts

muziek : Poulenc

Le Serpent

Tu t’acharnes sur la beauté.
Et quelles femmes ont été
Victimes de ta cruauté !
Ève, Euridice, Cléopâtre ;
J’en connais encor trois ou quatre.

De Slang

Je tanden zet je in schoonheid.

En t waren niet de geringste vrouwen, 

die slachtoffer werden van jouw wreedheid !

Eva, Euridice, Cleopatra :

en zo ken ik er nog wel drie of vier.

You sink your teeth into beauty.
And what women have been
Victims of your cruelty !
Eve, Eurydice, Cleopatra.
And I can easily add three or four.

.

Schoonheid daar bijt jij je in vast

En kijk: t zijn niet de geringsten

Die jij zo ten val hebt gebracht !

Cleopatra, Eva, Euridice:

En dat is nog maar het begin.

La Puce

Puces, amis, amantes même,
Qu’ils sont cruels ceux qui nous aiment !
Tout notre sang coule pour eux.
Les bien-aimés sontmalheureux.

De Vlo
Vlooien|schatjes|, minaars en vriendinnen,
Wat zijn ze wreed die ons beminnen !
Alleen voor hen vloeit ons bloed.
Bemind te zijn doet ons geen goed.

'ma puce' is (zeker in omgangsfrans) 'mijn lief'

Fleas, friends, even lovers -
How cruel are those who love us!
All our blood is spilled for them.
It's the beloved who are wretched.

Lauren Shakeley
  

As a tribute to the engraver, Raoul Dufy (1877-1953)
 Poulenc in 1960 returned to his 'first-love'
and added another composition (or revisited
an older one?) to the cycle: this one:  listen

La Tortue
Du Thrace magique, ô délire !
Mes doigts sûrs font sonner la lyre.
Les animaux passent aux sons
De ma tortue, de mes chansons.

De Schildpad

uit het magische Thracië, verrukking !

Met zekere vingers tokkel ik op de snaren.

De dieren gaan voorbij op de klanken

van mijn schildpad, van mijn liederen.

het Orpharion zo noemde men de 'schildpadlier', het mythische instrument van Orpheus. In de Renaissance heeft men (o.a. Ficino) in  naïeve ijver gepoogd dit instrument te reconstrueren. Zie ook de noot hieronder van Apollinaire zelf.

Muziek uit het magische Thracië

vingers op de snaren, in trance

gaan de dieren voorbij, dans,

de schildpad zingt zijn zang.

Du Thrace magique

Orphée était natif de la Thrace. Ce sublime poète jouait d’une lyre que Mercure lui avait donnée. Elle était composée d’une carapace de tortue, de cuir collé à l’entour, de deux branches, d’un chevalet et de cordes faites avec des boyaux de brebis. Mercure donna également de ces lyres à Apollon et à Amphion. Quand Orphée jouait en chantant, les animaux sauvages eux-mêmes venaient écouter son cantique. Orphée inventa toutes les sciences, tous les arts. Fondé dans la magie, il connut l'avenir et prédit chrétiennement l'avènement du SAUVEUR.

Uit het magische Thracië
Orpheus kwam uit Thracië. Deze sublieme dichter bespeelde een lier die Mercurius hem had gegeven. Deze lier bestond uit een schild van een schildpad, waarrond leder gekleefd was, twee ribben, een brug en snaren van schapendarmen. Mercurius schonk zulke lieren ook aan Apollo en Amphion. Wanneer Orpheus erop speelde en erbij zong, kwamen de wilde dieren hoogstpersoonlijk naar zijn gezang luisteren. Orpheus was de uitvinder van alle wetenschappen en kunsten. Doorkneed in de magie, kende hij de toekomst en voorspelde op een christelijke wijze de komst van de VERLOSSER.

Le Hibou
Mon pauvre coeur est un hibou
Qu’on cloue, qu’on décloue, qu’on recloue.
De sang, d’ardeur, il est à bout.
Tous ceux qui m’aiment, je les loue.
 

Owl

My poor heart is an owl
One pins, unpins, and repins.
Of blood, of ardour, he's run out.
All those who love me, I praise.
 

note (DW, trouvé sur l'internet):
"Pour conjurer les mauvais sorts en tous genres, il était de bon ton de clouer une chouette ou un hibou à la porte de sa grange. Cette pratique était encore courante dans le centre de la France il y a quelques décennies. Les effraies sont les messagères de la mort."

cf.: (interesting interext!) the poem of Victor Hugo

''La Chouette", invented with the same image in mind, and commencing thus:

      Une chouette était sur la porte clouée ;
      Larve de l'ombre au toit des hommes échouée...

Le chat
Je souhaite dans ma maison :
Une femme ayant sa raison,
Un chat passant parmi les livres,
Des amis en toute saison
Sans lesquels je ne peux pas vivre.
 

De kat

Voor in mijn huis wens ik mij :

Een vrouw vol bezonnenheid,

Een kat laverend tussen boeken,

Vrienden te allen tijde

Zonder dezen kan ik niet leven.